CHP’den İliç raporu: Felaketin baş sorumlularından Murat Kurum istifa etmeli

CHP Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’ndan Sorumlu Genel Başkan Yardımcılığı, Erzincan'ın İliç ilçesinde Anagold’un işlettiği altın madeni sahasında yaşanan liç kaymasına ilişkin hazırladıkları raporu açıklandı.

Raporda olayın gelişimi, saha incelemesine ait notlar, proje sahiplerinin ortaklık yapısı, felaketi doğuran ihlaller, felaket sonrası ihlaller, felaketin işçi sağlığı ve güvenliği açısından değerlendirilmesi, değerlendirme ve sonuç bölümleri yer aldı.

Raporda öne çıkan bilgiler şu şekilde:

AKP ŞİRKETİN VERGİ BORCUNU SİLDİ

Felaketin yas¸andıgˆı yıgˆın liç sahasında 27 Mart 2022’de de kayma olayı yas¸anmıs¸tır. 21 Haziran 2022 tarihinde ise yıgˆın liç sahasına ait boru hattının patlaması sonrasında kimyasallarla yüklü atıklar çevreye yayılmıs¸tır. Çevre, S¸ehircilik ve I·klim Degˆis¸ikligˆi Bakanlıgˆı s¸irketin faaliyetlerini 3 ay durdurmus¸ ve 16 milyon 440 bin TL idari para cezası uygulayarak suç duyurusunda bulunmus¸ olsa da digˆer yandan AK Parti hükümeti s¸irketin 7 milyon 218 bin dolar tutarındaki (güncel kurla yaklas¸ık 222 milyon TL) vergi borcunu silmis¸tir.

AL PARAYI SESİNİ ÇIKARMA

Raporda şirketin gelecek tepkileri önlemek için, kesenin ağzını açtığı, bölge halkına taahhüt imzalatarak 130 bin TL’ye kadar varan destekler verdiği de yer aldı:

S¸irket yapılan uyarılar kars¸ısında tedbir almak yerine, bölge halkının itirazlarını ve adli bas¸vurularını engellemek için 2016 yılında; “Ekonomik Yer Degˆis¸tirme ve Geçim Kaynaklarını Destekleme” adı altında bir protokol hazırlamıs¸tır. Bu protokole göre, bölge halkının her birine tek bir defaya mahsus olmak üzere, 40.000 TL yakacak yardımı, 50.000 TL hayvancılık destegˆi, 40.000 TL yem destegˆi olmak üzere toplamda 130.000 TL yardım yapılacagˆı belirtilmis¸tir. Ancak bir s¸artla: Protokolün 2. maddesine göre; Protokolü imzalayan vatandas¸ların s¸irketin madencilikle bagˆlantılı tüm projelerine ilis¸kin muvafakat verdiklerini, herhangi bir özel, idari ve/veya adli bas¸vuruda bulunmayacaklarını kabul, taahhüt ve beyan etmeleri gerekmektedir. 

Firma, Erzincan Üniversitesi ve Erzincanspor gibi kurulus¸lara da yüksek meblagˆlarda bagˆıs¸ yapmıs¸tır. 

İLK KAZA DEĞİLMİŞ

Raporda maden tesisinde daha önce yaşanan iş kazaları da şu şekilde sıralandı:

2018’de madenci s¸irkete ait sülfürik asit tankeri I·liç ilçe merkezinden geçerken devrilmis¸tir. 2019’da yine madenci s¸irkete ait bir sülfürik asit tankeri devrilmis¸tir.

27 Mart 2022’de yıgˆın liç sahasının 4. fazının 1292-1346 katları arasında bir kayma olayı meydana gelmis¸tir. 

21 Haziran 2022’de Erzincan’ın I·liç ilçesinde faaliyet yürüten Anagold Madencilik San. ve Tic. A.S¸.’ye ait maden is¸letmesinin yıgˆın liç sahasına ait boru hattının patlaması sonrasında kimyasal- larla yüklü atıklar çevreye yayılmıs¸lardır. 

25 Haziran 2022’de Çevre, S¸ehircilik ve I·klim Degˆis¸ikligˆi Bakanlıgˆı tarafından Anagold Madencilik’e çevre kirliligˆine neden oldugˆu gerekçesiyle “EN ÜST SINIR” olan 16 milyon 441 bin TL idari para cezası uygulandıgˆı, ayrıca s¸irket hakkında Cumhuriyet Bas¸savcılıgˆı’na suç duyurusunda bulunul- dugˆu bilgisi kamuoyu ile paylas¸ılmıs¸tır. 

27 Haziran 2022’de Çevre, S¸ehircilik ve I·klim Degˆis¸ikligˆi Bakanlıgˆı tarafından altın madeninin faaliyetinin durduruldugˆu, ilave çevresel iyiles¸tirme çalıs¸malarının tamamlandıgˆı Bakanlıgˆın denetim ekiplerince tespit edilene kadar tesisin çalıs¸masına izin verilmeyecegˆi duyurulmus¸tur. 

22 Eylül 2022’de Çevre, S¸ehircilik ve I·klim Degˆis¸ikligˆi Bakanlıgˆı tarafından Çöpler Maden Kompleksinin tekrar faaliyete bas¸laması için onay verilmis¸tir. 

VERGİ KAÇIRMA ŞÜPHESİ

Bir degˆer önemli konu ise s¸irketin elde ettigˆi gelirlerin transferiyle ilgili sorunlardır. SSR, yurt dıs¸ındaki firmaları ile faturalas¸maları neticesinde kâr transferleri yapmaktadır. Hazine ve Maliye Bakanlıgˆı tarafından örtülü kazanç, örtülü sermaye ve kâr transferleri konuları hakkında gerekli incelemelerin yapılması büyük önem arz etmektedir. Özellikle Amerika, Kanada ve Türkiye firmaları arasındaki faturalas¸manın incelenmesi gerekmektedir. Örtülü kazanç, örtülü sermaye, kâr transferiyle ilgili vergiden kaçınma var mıdır? Ödenmemis¸ vergiler var mıdır? Vergilendirilmeden çıkan bir kazanç var mıdır? Kâgˆıt transferi var mıdır? Bunların mutlaka tespit edilmesi gerekmektedir. 

Çöpler Maden tesisinin altından geçen Ovacık Fay Hattı-Munzur Segmenti, Maden Tetkik Arama Genel Müdürlügˆü’nün (MTA) 2013 yılına ait Diri Fay Hattında görünmektedir.

SUÇ PERSONELE ATILDI

Raporda soruşturmaya ilişkin hazırlanan bilirkişi raporunda işverenin denetim pozisyonunda olduğu gibi bir algı yaratıldığı, suçun personele kesildiği vurgulandı.:

Büyük endüstriyel tesislerde yas¸anan is¸ kazaları ve cinayetleri hakkındaki yargı süreçlerinde, asıl is¸verenler “denetleyen”, “yatırım yapan” gibi konumlandırılarak, cezalandırmanın dıs¸ında tutul- maktadır. I·liç sorus¸turmasının bas¸langıç as¸amasına yön veren ön bilirkis¸i raporunda da bu politika güdülmüs¸, konu teknik personellerin dikkat ve özen yükümlülügˆüne hapsedilmis¸, asıl is¸veren ise organizasyonun sadece denetim pozisyonundaymıs¸ gibi bir algı yaratılmıs¸tır. Bu nedenle, ekseri olarak is¸letmede mühendis pozisyonunda çalıs¸an s¸üpheliler asli kusurlu bulunmus¸tur. 

Anagold’un gerek Erzincan gerekse Türkiye bürokrasisi ve siyasetinde sahip oldugˆu güç, s¸irketin denetimsizles¸mesinin önünü açmıs¸tır. 

13 S¸ubat tarihinde gerçekles¸en çökme öncesindeki son bir ayda is¸çilerin var olan riskleri ve endis¸elerini defalarca kez üstlerine aktardıgˆı, olay günü de benzer uyarıların yapıldıgˆı, alanın bir kısmı kapatılsa da gerekli bilgi ve uyarıların is¸çilere yapılmadıgˆı anlas¸ılmıs¸tır. 

I·s¸çilerin alandan uzaklas¸masını sagˆlayacak son derece hayati olan siren gibi uyarıcı sistemlerin de bölgede bulunmadıgˆı tarafımıza ifade edilmis¸tir.

Sendikanın aktarımına göre, olay günü tas¸eron s¸irket olan Çiftay, is¸çileri mesaiye ve topragˆı kal- dırmaya çagˆırmıs¸ ancak is¸çiler buna itiraz etmis¸tir. Bunun üzerine de Çiftay s¸irketi, is¸çilere ya 3 aylık ücretsiz izinli evragˆına imza atmayı ya da is¸bas¸ı yapmayı dayatmıs¸tır.

Raporun sonuç kısmında ise şu maddeler öne çıktı:

• 27 Mart ve 21 Haziran 2022 tarihli kazaların yas¸andıgˆı yıgˆın liç sahası, özel denetim firması raporları ve firma sahibinin sundugˆu raporlar esas alınıp gerekli onarımlar yapıldı denilerek 22 Eylül 2022’de tekrar faaliyete bas¸latılmıs¸tır.

• Murat Kurum’un I·liç’teki felakete giden sürecin bas¸ sorumlularından biri olmasına ragˆmen halen TBMM Çevre Komisyonu Bas¸kanı görevini yürütüyor olması abesle is¸tigaldir. Acilen istifası gerekmektedir.
  
  Yıgˆın liç sahasında yas¸anan felaket sonucunda çevreye yayılan kimyasal içerikli malzemenin hareketi s¸imdilik durmus¸ gibi görünse de hem bu malzemenin hem de liç sahasının kalan kısmının yeniden harekete geçmesi riski bulunmaktadır. Siyanür ve digˆer kimyasal içerikli malzemelerin çevreye sızması, su kaynaklarını ve havayı kirletme, toprak verimliligˆini azaltma, ekosisteme ve biyolojik çes¸itliligˆe zarar verme ve halk sagˆlıgˆı yönünden ciddi tehlikeler olus¸turma gibi çes¸itli çevresel riskleri beraberinde getirmektedir. Tüm bu risk kümesine kars¸ılık, AK Parti hükümeti ve s¸irketin malzemenin bas¸ka alana tas¸ınması ve malzeme içindeki cevherin kurtarılmasına dair çalıs¸malara agˆırlık verecegˆi anlas¸ılmaktadır.

• Çevre, S¸ehircilik ve I·klim Degˆis¸ikligˆi Bakanlıgˆı tarafından verilen çevre izni ve lisans belge- sinin iptal edilmesine ragˆmen, digˆer izin ve lisans belgelerinin, ÇED olumlu kararları ile ÇED Gerekli Degˆildir kararlarının iptaline ya da “geri alınmasına” dair süreç is¸letilmemis¸tir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlıgˆı’nın Anagold Madencilik’e verdigˆi 6 ruhsat da iptal edilmemis¸tir. Bu ruhsatların 2026, 2028, 2029, 2031 yıllarına geçerlilik süreleri devam etmektedir.

• ÇED raporu ve Proje Tanıtım Dosyalarında gerçegˆe aykırı ve hileli bilgi kullanılmasına, verilen taahhütlere aykırı hareket edilmesine ragˆmen s¸irket hakkında herhangi bir yaptırım uygulanmamıs¸tır.

• AK Parti bir kez daha bu yas¸ananların tüm sorumlulugˆunu çalıs¸anların üzerine atmak istemektedir. Felaketin önünü açan onayları veren siyasi sorumlular ise yargıdan kaçırılmak istenilmektedir.