Mahsa Amini'nin ölümünün 2. yıldönümü: İran'da neler oldu? Şu an durum nasıl?

Bu tarihten tam 2 yıl önce İranlı genç kadın Mahsa Amini, başörtüsü kurallarını ihlal ettiği iddiasıyla ahlak polisi tarafından gözaltına alındıktan sonra ölmüştü.

Görgü tanıkları, polis minibüsünde dövüldüğünü söylemişti.

İran yönetimi ise ısrarla Amini'nin ölümüne yol açtıklarını reddetmiş ve ani kalp yetmezliğinden öldüğünü savunmuştu.

Ancak Mart ayında Birleşmiş Milletler soruşturma heyeti, polis gözetimindeyken Amini'nin vücudunda darbe izlerine dair kanıtlar bulunduğunu ve gördüğü fiziksel şiddetin ölümüne yol açtığından emin olduklarını söyledi.

Amini'nin ölümü, ülkedeki ahlak polisine ve dini yönetime karşı büyük bir öfke dalgası yarattı. Protestolar, güvenlik güçlerinin çok sayıda ölüme yol açan müdahalesiyle sona ererken, Amini'nin ölümü birçok İranlı için bir dönüm noktası anlamına geliyor.

BBC Farsça, o günlerden bu yana nelerin değiştiğini anlayabilmek için 18 kadınla konuştu. Kadınların güvenliği için takma isimler kullanıldı.

AHLAK POLİSLERİ SOKAKTA DEVRİYE GEZİYOR

Kuralların Amini'nin ölümünden önceki kadar sıkı uygulanmadığında hemfikir olsalar da, yetkili makamların bunun için yeniden harekete geçmeye başladığını söylüyorlar.

Amini'nin ölümünden sonraki tepkiler nedeniyle bir süre çekilseler de, ahlak polisi geçen yıl yeniden sokaklarda devriye gezmeye aşladı.

Başörtüsü takmayan kadınların belirlenmesi için, yollara ve toplu taşıma araçlarına güvenlik kameraları konuldu.

Başörtüsüz kadın sürücüleri ve yolcuları olan araçlara el konulabiliyor.

Geçen yıl da Amini'nin ilk ölüm yıldönümü sırasında İran Parlamentosu, giyim kurallarını ihlal edenlere yönelik hapis ve para cezalarını artıran tartışmalı bir yasayı kabul etti.

BAZI ERKEKLER KADINLARA YARDIMCI OLUYOR

Giyim kuralları konusundaki baskı, bu konudaki görüş ayrılıklarını da yoğunlaştırdı.

Bazı erkekler, ahlak polisinden kaçmalarına yardımcı olmaya çalışarak kadınlarla dayanışmaya giderken, bazıları da kuralların uygulanmasına yardımcı oluyor.

Karaj'dan Şadi, başörtüsü konusundaki gerilimin son bir yılda arttığı görüşünde.

Şadi'ye göre geçmişte kadınlara destek olan erkekler, şimdi giysi seçimlerini daha çok eleştirmeye meyilli. Bunun, ahlak polisinin geri dönüşü, yeni cezalar getirilmesi ve giyim kurallarını ihlal ettiği düşünülen kadınlara hizmet eden işletmelerin kapatılma tehditleriyle karşı karşıya kalmasıyla bağlantılı olduğunu düşünüyor.

Bu nedenle giysilerini, sorun yaşamadan özgürlüğünü koruyabileceği bir şekilde seçiyor.

KURALLARA UYMAYAN KADINLAR CEZALANDIRILIYOR

Kadınların giyim kurallarına uymadıkları gerekçesiyle gözaltına alındıkları, dövüldükleri ya da para cezası aldıkları haberleri, tehlikelere karşın seçtikleri yolda ilerlemeye kararlı kızları, endişe duyan aileleriyle karşı karşıya getirdi.

Rojin "Kadınların gözaltına alınması ya da para cezası verilmesi sadece bireyi etkilemiyor. Tüm aile için bir sorun oluyor. Ailelerin farklı yöntemlerle kızlarını dışarıda başörtüsü takmaya ikna etmeye çalıştığı birçok vaka gördüm" diyor.

İRAN DEVRİMİ

İran'daki sıkı giyim kuralları 1980'li yılların başına dayanıyor.

Ülke, monarşinin devrildiği ve Ayetullah Humeyni'nin liderliğindeki din adamlarının denetimine geçtiği1979 devrimiyle İslam Cumhuriyeti'ne dönüştü.

Humeyni, dini ya da ulusu ne olursa olsun tüm kadınların başörtüsü ve peçe takması için fetva yayımladı.

Ahlak polisine, diğer görevlerin dışında, kadınların hükümetin "düzgün" giyim olarak gördüğü kurallara uyduğundan emin olma görevi verildi.

Ahlak polisinin, kadınları durdurma ve saçlarının fazla görünüp görünmediğini, pantolonlarının ya da mantolarının çok kısa ya da dar olup olmadığını ya da çok makyajlı olup olmadığını denetleme yetkileri var.