KKM'nin ekonomiye faturası belli oldu! Rakam dudak uçuklatıyor...
Türkiye, üç yılı aşkın süredir yürürlükte olan Kur Korumalı Mevduat (KKM) uygulamasında sona yaklaşıyor. Merkez Bankası raporları ile bütçe verilerinden yapılan hesaplamalar, sistemin ülkeye çıkardığı faturayı net şekilde ortaya koydu. Ortaya çıkan tablo, yakın ekonomik tarihin en maliyetli düzenleyici adımlarından biri olarak dikkat çekiyor.
12punto
2021’in son günlerinde doların ateşini düşürmek için hayata geçirilen Kur Korumalı Mevduat sistemi, döviz kurundaki dalgalanmalara karşı TL mevduat sahiplerini korumak amacıyla tasarlanmıştı. 2022’de 140 milyar dolarlık büyüklüğe ulaşarak zirve yapan KKM, son bir yıl içinde ise kademeli çıkış sürecine girdi.
Ekonomim’in haberine göre, bugün geldiği noktada, sistemin hacmi 11,8 milyar dolara kadar gerilerken toplam mevduatlar içindeki payı da %26,2’den %2 seviyesine düştü.
LİRANIN SERT KAYBI
KKM’nin yürürlükte olduğu dört yıllık süreçte Türk lirası, dolar karşısında üst üste ciddi değer kayıpları yaşadı:
2021: %44
2022: %29
2023: %37
2024: %16
Bu sert düşüşler, Hazine’nin üstlendiği kur farkı ödemelerinin devasa boyutlara ulaşmasına neden oldu.
EKONOMİSTLERİN ELEŞTİRİLERİ
Ekonomi çevrelerinin yoğun itirazlarına rağmen KKM uzun süre uygulamada kaldı. O dönem yapılan değerlendirmelerden bazıları şöyleydi:
Dr. Mahfi Eğilmez: “KKM, döviz talebini azaltmadı, sadece öteledi. Kamu maliyesi üzerinde devasa bir yük oluşturdu ve yapısal reformların yerine konuldu. Bu, kalıcı güven inşasını engelledi.”
Prof. Dr. Emre Alkin: “Bu bir pansuman politikasıydı. Kısa vadede kuru frenledi ama orta-uzun vadede Hazine ve Merkez Bankası’nı zayıflattı. 60 milyar dolarlık maliyet, başka yatırımlara aktarılsaydı çok daha fazla katma değer yaratılabilirdi.”
Prof. Dr. Hakan Kara: “KKM, para politikasının etkisizleşmesine yol açtı. Faiz kararlarının piyasa üzerindeki gücünü azalttı ve risk primini düşürmek yerine yükseltti.”
Esen Çağlar: “Sistemin en büyük sorunu, adil olmayan gelir dağılımı yaratmasıydı. Kur farkı ödemelerinden büyük mevduat sahipleri orantısız şekilde yararlandı.”
Uğur Gürses: “KKM, dövize endeksli bir TL ürünüydü. TL’yi güçlendirmesi beklenirken, aslında TL’den çıkışı hızlandırabilecek beklentileri pekiştirdi.”
POLİTİKA DEĞİŞİMİ VE ÇIKIŞ YOLU
Mayıs 2023 seçimlerinin ardından AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, düşük faiz-yüksek enflasyon politikasından vazgeçerek daha geleneksel para politikalarına yöneldi. Politika faizleri hızlı bir şekilde artırıldı. Enflasyonun %75’ten %33,5’e (TÜİK verileri) gerilemesiyle birlikte faiz indirim sürecine girildi.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, önceki gün yaptığı açıklamada, “Çıkış stratejimiz ve sıkı para politikası sayesinde KKM bakiyesi istikrarlı şekilde azalıyor” ifadelerini kullandı. Bankacılık sektöründen gelen değerlendirmeler ise sistemin hedeflenen tarihten daha önce tamamen bitebileceği yönünde.
ESKİ CAZİBESİNİ YİTİRDİ
KKM getirilerinin politika faizinin %40’ı ile sınırlandırılması, sistemin uzun süredir TL mevduata gerçek bir alternatif olmaktan çıkmasına yol açtı. Şirketler için yeni KKM hesap açılışları ve yenilemeler bu yılın başında tamamen durduruldu.
KKM’NİN BAŞLANGICI VE EKONOMİYE FATURASI
Kur Korumalı Mevduat sistemi, 20 Aralık 2021’de dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati tarafından kamuoyuna duyurulmuştu. Nebati, “Vatandaşlarımız gönül rahatlığıyla Türk lirası mevduatlarını koruyacak. Kur oynaklığına karşı devletin güvencesi olacak” demişti. Amaç, dövize olan talebi azaltmak ve TL’ye olan güveni pekiştirmekti.
Bugün gelinen noktada Reuters’ın TCMB raporları ve bütçe verileri üzerinden yaptığı hesaplamalara göre sistemin Türkiye’ye maliyeti 60 milyar doları buldu.
KKM HESAPLARINDA SON DURUM
Geçen hafta KKM hesaplarındaki toplam bakiye 11,6 milyar lira azalarak 477 milyar 586 milyon liraya geriledi. Böylece KKM’nin toplam mevduatlar içindeki payı %2,04 seviyesine indi.