'Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlar'a 97 milyar aktarılmış: TEPAV raporunda ortaya çıktı

Hikmet Eren Çelenk / 12punto.com.tr

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV)’ın yayınladığı ‘2024 Yılı İkinci Çeyrek Merkezi Yönetim Bütçe Sonuçlandırılmasının Değerlendirilmesi’ raporunda olağandışı gider yükselişi olduğu ortaya çıktı.

‘Kâr Amacı Gütmeyen Kuruluşlara Yapılan Transferler’in geçen yıla göre yüzde 437,9 artarak  97,913 olması raporda dikkat çekti.  

Harcama detayları için 12punto'nun ulaştığı TEPAV yetkililerinden Hakkı Hakan Yılmaz, “Geçen yılın aynı döneminde 18,2 milyar harcanmışken şimdi aynı dönemde yaklaşık 98 milyar harcanmış. Yüzde 437’lik bir artış var. Bu da önemli bir artış. Toplam artışa katkısı 3,6 olmuş. Biliyorsunuz bu şöyle bir şey mali uyum tedbirleri açıklandı fakat bunlar çok niyet bazlı. Samimiyet problemi var. Bir şeyler yapılmak isteniyor fakat içeriden dirençler, alışkanlıklar var. Bu transfer kalemi özünde bütçe kalemi dışında kurum ve kişilere aktarılan kaynaktır” diye konuştu. 

DERNEKLERE VE VAKIFLARA PARA AKMIŞ

Raporu hazırlayan emekli akademisyen Hakkı Hakan Yılmaz, bütçeyi Hazine ve Maliye Bakanlığının Muhasebat Genel Müdürlüğü sayfasından doküman haline getirdiklerini, 2000’lerin başındaki reformlarla bu kurumsal yapıyı oluşturduklarını söyledi. 

Raporda gösterilen harcama detaylarında Maarif Vakfı'na 2,2 milyar, çeşitli derneklere 1,8 milyar, Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Sporları programına 5,9 milyar aktarıldığı kayda geçti. Rapora göre çeşitli kurumlara ilk altı ayda 77 milyar lira para aktarıldığı belirtildi.

 ‘NERESİNDEN BAKARSAK BAKALIM SIKI PARA’

TEPAV'ın raporunda öne çıkan bir diğer büyük harcama kaleminin ise ‘Afet Riski Altında Dönüşüm Giderleri’ adı altında kurumlara aktarılan paraları olduğu tespi edildi. Bu kurumlara 76,8 milyar ödeme yapıldı.

Hakan Yılmaz’a devletin, yardım kampanyalarının ortaya koyduğu para ortadayken kâr amacı gütmeyen kuruluşlara bu büyüklükte bir paranın aktarılmasının normal olup olmadığını sorduğumuzda “1 trilyonun üzerinde bir para harcanıyor aslında. Bu ne amaçla veriliyor, harcanıyor, beklentiler nedir bilmiyorum. Kamu kurumu niteliğinde olmayan ya da yarı kamu kurumu niteliğinde olan kuruluşlar var gibi. Bunu AFAD bilir. Fakat dönemsel olarak böyle bir artış olması neyi ne kadar kapsar bilmiyorum. Afet Riski alanlarının dönüşüm riskinden bahsediliyor. Bütçe AFAD altında yönetiliyordur. AFAD eli üzerinden aktarılıyor olabilir. Ödenek detayı verilmemiş fakat neresinden bakarsak bakalım sıkı para” yanıtını verdi.

 '26 MİLYAR NEREDE?'

Enkaz kaldırma çalışmalarına depremin ikinci ayında, onarım çalışmalarına ise 2023’ün ikinci yarısında başlanmıştı. Maddi yatırım ve yardımların aktif olarak bu dönemde başladığı duyurulmuştu. DSİ 20. Bölge Müdürü Kazım Doğru depremin ikinci ayında Anadolu Ajansı’na verdiği röportajda enkazın yüzde 50’sinin kaldırıldığını söylemişti.

AFAD’ın bu boyutlardaki paraları nasıl yönettiği, kimlerin denetlediğini, 2023’ün ikinci yarısında bütçede böyle bir artış yokken neden 2024’te böyle bir artış kararı alındığını sorduğumuz Hakan Yılmaz şunları söyledi:

“Biz Bize Yeteriz Türkiyem kapsamındaki bağışların yüzde 30-35’i Mart raporuna göre hala kullanılamamış. 2024 birinci çeyrek raporunda değindik buna ve iki nedenden ötürü bana çok ilginç gelmişti. Birincisi neden bütçe içerisindeki özel hesapta izlemiyoruz para akışını? Şeffaflık sıkıntısı var. Parlamento ve kamuoyunun bu konuda bilgi sahibi olması gerekiyor. İkincisi deprem üzerinden bir buçuk yıl geçmiş ve hala kullanamadığın bir para var. Geçen sene afet etkisi var ve yıl sonuna kadar harcanan para 7,5 milyar olarak görünüyor. Ciddi bir para harcanmamış. Bu senenin ilk altı ayında 79 milyar harcanmış. 2023’ün ilk altı ayında 6,2 milyar para harcanmış. Kentsel dönüşüm niteliğindeki projelere aktarılıyor olabilir fakat projelerden ziyade kişi ve kurumlara aktarılıyor. Biz 2024 birinci çeyrek raporumuzda da belirtmiştik ve mutlaka bütçeyle ilişkilendirilmesi gerekiyor. Neden özel bir yerde ayrı hesap tutuluyor? Bence kritik bir şey, bağış yardımlarının üzerinden bir yıl geçmiş ve hala 50 milyar gibi bir parayı kullanamamışsın. AFAD hesabında mevcuden 140 milyara yakın para var. 15 Ağustos itibarı ile 113 milyar kullanılmış. Depremin üzerinden bir buçuk yıl geçmesine rağmen hala kullanılmayan yüksek miktarda nakit bir para var”

‘BEYNİMDEN VURULMUŞA DÖNDÜM!’

Hakan Yılmaz sözlerini şöyle tamamladı:

“Bu gelir-giderlerin bütçe hesaplarıyla ilişkisi kurularak parlamento ve halka açık bir şekilde açıklanması gerekiyor. Bu vatandaşın size emanet ettiği para. Bütçe egemenlik hakkıdır. Egemenlik hakkı kullanımında yürütmenin parlamento ve kamuoyuna hesap verilebilir olmasıdır. Bana nereye para harcadığını detaylı şekilde anlatmalısın. Ben bir vatandaşım ve yardım için aktarılan parayı neden kullanmadığını bana detaylı olarak aktarmalısın. Bütçe ile ilişkisi kurulmadığı zaman mali tablolarda tereddüt yaratabilir. Bütçede saydamlık ve hesap verilebilirlik olmak zorundadır. Bütçe detayları herkes tarafından erişilebilir olmak zorundadır. Ben, AFAD harcama detaylarını gördüğüm zaman beynimden vurulmuşa döndüm. Ben 1999 depreminde Devlet Planlama Teşkilatındaydım. Biz bunlar için ayrı sistemler kurduk, bütçeyle ilişkilendirdik. Kontrol altında bir izleme sistemi tasarlamıştık. Bugün o sistem teknoloji yeni olsa dahi babadan kalma bir yöntemle idare ediliyor. Hemen herkes bilir, merkezi yönetim harcamalarında yöneticilerin inisiyatifleri oldukça önemlidir fakat ben de bir vatandaşım. Paramın nereye gittiğini bilmek hakkımdır. Hiçbir kurum ve kuruluşu zan altında bırakmak istemem. Aktarılan kaynakların mağdur vatandaşlarımıza doğrudan ulaşmış olması hepimizin temennisi fakat sormak istediğim bazı sorular var.”

AFAD TELEFONU KAPATTI

AFAD Bütçe Komisyonunun yapılan bağışlardan elde edilen gelirleri bir takvim üzerinden yürütme ihtimalini değerlendiren 12punto ekibi, AFAD yetkililerine ulaşmak için yoğun mesai harcadı.

AFAD’a bağlı santral numarasını iki gün boyunca çağrılarımızı kabul etmemesi, ulaştığımız tek yetkilinin rapordan bahsettiğimiz anda telefonu kapatması sonucunda herhangi bir yetkiliden geri dönüş alamadık.