Kolesterol Nedir? Yüksek Kolesterolün Belirtileri ve Tedavisi

Son yıllarda beslenme ve sağlık alanında pek çok tartışmaya konu olan kolesterol, günümüzde pek çok insanın mücadele ettiği kalp ve damar hastalıklarının oluşumunda etkilidir. Vücutta sentezlenmesinin yanı sıra hayvansal kaynaklı besinlerle birlikte beslenme yolu ile de vücuda alınan kolesterolün kandaki seviyesinin yüksek seyretmesi birçok kronik hastalığın oluşumuna zemin hazırlar.

Bu nedenle özellikle kolesterol yüksekliği bulunan kişiler başta olmak üzere sağlığına önem veren herkesin kolesterol seviyesini dengede tutması, sağlıklı beslenmesi gerekir.

Kolesterol, hücreler tarafından üretilen ve kanda bulunan, hormon üretimi, sindirim ve hücre zarı oluşumundan sorumlu lipid yağ türüdür. Mumsu yağ benzeri bir yapısı bulunan kolesterolün D vitaminin oluşturulmasına da yardımcı olur.

İnsan vücudu, günde yaklaşık 1 gram civarında olan kolesterol ihtiyacının dörtte üçünü kendi üretir. Vücutta kolesterol üretiminin ana merkezi karaciğer organıdır. Zira günlük kolesterol üretiminin yaklaşık %70’ini karaciğer sağlar. Vücutta üretilen kolesterolün kalan kısmı da böbreküstü bezlerinde, ince bağırsakta ve üreme organlarında yapılır. Kolesterolün dörtte birlik kısmı ise yumurta sarısı, peynir, et gibi hayvansal gıdalardan elde edilir.

Hücre dayanıklılığından sorumlu olan kolesterol yalnızca sağlık için değil, hayat için elzem olan bir maddedir. Zira üreyip çoğalmak dahi kolesterol vasıtasıyla gerçekleşir. Testosteron ve östrojen kolesterol olmadan üretilemez.

KOLESTEROL BELİRTİLERİ NELERDİR?

Kandaki kolesterol seviyesinin yükselmesi bir takım belirtilere neden olur. Bunlar arasında sayılabilecek olan yüksek kolesterolün belirtileri, göğüs ağrısı, bacaklarda ağrı ve karıncalanma, göz çevresinde yağ birikimine bağlı sarı bezeler, mide bulantısı, yorgunluk, yaraların geç iyileşmesi, baş dönmesi, nefes darlığı ve cilt solgunluğudur. Kolesterol aşırı yüksekse, hipertansiyon ve felç de kolesterolün bir sonucu olarak ortaya çıkabilir.

• Göz kapakları ve çevresinde sarı yağ birikimi

• Göğüs ağrısı (anjina)

• Konuşma bozukluğu

• Bacaklarda karıncalanma ve ağrı

• Yüksek tansiyon

• Yaraların normalden geç iyileşimesi

• Baş dönmesi

• Mide bulantısı

• Yorgunluk ve halsizlik

• Nefes darlığı

• Ciltte solgunluk

KOLESTEROL ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Hücre zarlarının inşası ve bakımı için gerekli olan kolesterol esas olarak  iyi ve kötü huylu olmak üzere ikiye ayrılır. Kolesterol, yağımsı bir madde olduğundan normal koşullarda suda çözünmez. Bu nedenle kanda çözünmesi ve taşınması için karaciğerde bir protein ile birleştirilir (paket edilir). Bu kolesterol ile protein birleşimine lipoprotein adı verilir. Bunlardan; LDL-kolestrol (düşük yoğunluklu lipoprotein): kötü huylu kolesteroldür. HDL-kolesterol ise (yüksek yoğunluklu lipoprotein) iyi huylu kolesteroldür.

HDL KOLESTEROL

İyi kolesterol yani HDL kolesterol, dokulardaki kolesterolü toplayıp dışarı atılmasını sağlar. Kolesterol türlerinden HDL, kardiyovasküler sisteminizin sağlıklı kalmasına yardımcı olur. Aslında LDL'nin arterlerden çıkarılmasına yardımcı olur. Nitekim HDL kötü kolesterolü karaciğere geri taşıyarak burada parçalanır.

Yüksek HDL kolesterolü seviyeleri kalp krizine ve inmeye karşı koruyucudur, HDL kolesterol testi düşük olması ise bu riskleri artırır.

LDL KOLESTEROL

Kolesterol türlerinden olan LDL “kötü” kolesterol olarak bilinir, çünkü LDL değerlerinin yükselmesi atardamarların sertleşmesine yol açar. İlk olarak, vücuttaki oksijen açısından zengin kan akışını zorlayarak kan damarlarını daraltabilir. İkincisi, kan pıhtılarına yol açabilir, kan akışını engelleyerek kalp krizi veya felce neden olabilir.

Kötü kolesterol yani LDL kolesterolü dokulara taşıyıp arterlerin duvarlarında birikime neden olur. Kötü kolesterolü normalleştirmek yeterli değildir. İyi kolesterolün artırılması gerekmektedir.

Yalnızca kötü kolesterolün değil, iyi kolesterolün de düzeyinin bilinmesi gerekmektedir. Kanda bakılan diğer bir yağ da trigliseridtir. Trigliserid de kolesterol gibi kanda çözünen bir yağdır. Kan trigliserid düzeyi ile aterokleroz  arasındaki ilişki kolesterol kadar belirgin değildir.

KOLESTEROL NE İŞE YARAR? GÖREVLERİ NELERDİR?

Kolesterolün görevleri arasında vücudu derinin altındaki mikroplara karşı korumak, alyuvarları ve sinir dokularını güçlendirmek, vücuttaki su dengesini ayarlamak vardır. Sağlıklı bir yaşam için kolesterol düzeyinin, olması gereken seviyede tutulması çok önemlidir. Kolesterolün vücuttaki işlevleri şu şekilde sıralanabilir;

• Hücre duvarlarının yapısına katkıda bulunur

• Bağırsakta sindirim safra asitleri oluşturur

• Vücudun D vitamini üretmesine izin verir

• Vücutta belirli hormonların (üreme-kortizol) üretilmesini sağlar

KOLESTEROL DEĞERLERİ NEDEN YÜKSELİR?

Kolesterol, karaciğerde üretilse de hayvansal gıdalar aracılığıyla vücuda alınır. Bu gıdaların aşırı tüketimi, trans yağ içeren besinlerle beslenmek yüksek kolesterolün oluşmasına neden olur. Aşırı kilolu olmak ve hareketsiz yaşam biçimi de yüksek kolesterole neden olur.  Fazla kilolu kişiler çoğunlukla yüksek bir trigliserit seviyesine sahiptir. Kolesterol değerinin yükselme nedenleri şöyle sıralanabilir:

• Egzersiz yapmamak

• Hareketsiz yaşam tarzı

• Şişmanlık

• Ailenin tıbbi geçmişi de kolesterolu yükseltebilir.

Bazı hastalıklar da kolesterolün artmasına sebep olabilir. Bunlar tiroid bezinin yetersiz çalışması, karaciğer hastalıkları, böbreğin mikrobik olmayan iltihabi hastalıkları, şeker hastalığı, şişmanlık ve bazı ilaçlardır.

Kanda kolesterol ve LDL-kolesterolün yüksek olması hasta için risktir ve kolesterol yüksekliği bir kalp-damar risk faktörüdür. HDL-kolesterolün (iyi kolesterol) düşük olması da bir risktir. Zira bu riske sahip hastalarda kalp krizi, felç, damar tıkanması  gibi hastalıkların ortaya çıkma olasılığı daha fazladır.

KOLESTEROL NASIL DÜŞÜRÜLÜR?

Kolesterol seviyesini dengede tutmak için beslenmeye önem gösterilmeli, doymuş yağları içeren hayvansal gıdalar, kırmızı et, tereyağı ve şarküteri ürünlerini tüketirken dikkatli olunmalı yağ kullanımında; zeytinyağı, fındık yağı, ayçiçek ve soya yağı tercih edilmesi gerekir. Kolesterolun düşürülmesi için en önemli 3 öge; egzersiz, diyet ve kilo kaybıdır.

Egzersiz yapmak

Haftanın her günü olmasa da fırsat buldukça çoğu günde 30 dakikalık fiziksel aktivite hedeflenmelidir. Düzenli egzersiz yapmak HDL kolesterolü (iyi kolesterol) yükseltir, LDL kolesterolü (kötü kolesterol) düşürür. Egzersiz yapmak, büyük bir bel ölçülü ve aşırı kilolu (erkekler için bel ölçüsü 102 cm’den yüksek ve kadınlar için 88 cm’den yüksek) yüksek trigliseritler ve / veya düşük HDL seviyeleri olan kişiler için bilhassa çok önemlidir.

Diyet

Kolesterol diyetinde, yağlı yiyecekler ve doymuş yağlardan uzak durulması gerekmektedir. Diyet esnasında tereyağı, margarinden ziyade zeytinyağı tercih edilmelidir. Hazır ve dondurulmuş gıdalardan kaçınılmalıdır.

Kilo vermek

Fazla kilolardan kurtulmak LDL'yi (kötü kolesterol) düşürmeye yardımcı olabilir ve özellikle yüksek trigliseritler ve /veya düşük HDL seviyeleri içeren ve aşırı kilolu olanlar için bir dizi risk faktörü olan kişiler için önemlidir.

Yaşam tarzı değişikliği sonucu kolesterolda beklenen düşüş sağlanmadıysa doktor ilaç tedavisine başlanmasını önerebilir. Bu aşamada da birçok hastalık riskini azaltmak için yaşam tarzı değişikliğinin sürekliliği elzemdir. Kolesterol yüksekliği tedavisi mutlaka yaşam şartlarındaki değişiklikle birlikte olmalıdır. Bu olmadan uygulanacak ilaç tedavisi iyi bir çözüm değildir.

Çocuklarda kolesterol değerleri kaç olmalı?

Her ne kadar çocuklarda kolesterol değerleri çok fazla önemsenmese de kolesterol yüksekliği son yıllarda çocuklarda da en sık görülen sağlık problemleri arasında yer alır. Yüksek kolesterol değerlerinin neden olabileceği sorunlar uzun bir süreç içinde meydana geldiği için kolesterol yüksekliği çocukluk çağında göze çarpan bir belirtiye neden olmaz.

Anne ve babada yüksek kolesterol sorunu olduğu takdirde çocuklarında da yüksek kolesterol sorunu olma ihtimali yükselir. Zira yüksek kolesterolde ailesel yatkınlık da etkilidir. 2-19 yaş aralığındaki kişiler için de belirli kolesterol sınırları mevcuttur. Çocuklar için 170 mg-dl normal değer olarak kabul edilirken 170-199 sınır değer olarak belirtilmektedir. 200 üzerindeki değerler ise yüksek olarak kabul edilmektedir. Yüksek kolesterolün çocukluk döneminde kontrol altına alınması elzemdir. Zira yüksek kolesterol kalp damar hastalıklarını tetikleyen bir faktördür. Nitekim yüksel kolesterolün kontrol altına alınması gelecekte meydana gelebilecek kalp damar hastalıklarının da önüne geçilmesini sağlayabilir.

Her ne kadar çocuklarda kolesterol değeri önemsenmese de 2-19 yaş aralığındaki kişilerde belirli sınırlar mevcuttur. Çocuklar için kabul edilen total kolesterol ölçüm değerleridir.  170 mg-dl normal değer olarak kabul edilirken 170-199 sınır değer olarak kabul edilmektedir 200 üzerindeki değerler ise yüksek olarak kabul edilmektedir.  (Memorial Sağlık Grubu)