Pragmatizm Nedir? Pragmatizm Neyi Savunur?
Pragmatizm, günümüzde oldukça dikkat çeken ve ilgi uyandıran bir felsefi akımdır. Pragmatizm nedir? Pragmatizm neyi savunur? Bu akımın temsilcileri kimlerdir?
12punto
Pragmatizm nedir?
Pragmatizm olayların sonucuna dayalı olan felsefi bir akımdır. Kelime kökenine bakıldığında pragma; yarar, çıkar anlamına gelmektedir. Sözcük anlamı olarak pragmatik, eyleme yönelik anlamına gelmektedir. Pragmatizm felsefede; faydacılık, yararcılık ya da uygulamacılık olarak da tanımlanmaktadır. İyinin teorisi veya doğrunun teorisi olarak da adlandırılır.
Pragmatizm neyi savunur?
Bir eylemin ya da düşüncenin, sonuçta sağladığı yarara göre iyi ve doğru sayılacağını savunur. Ancak ‘yarar’ kavramı kişiden kişiye değişen, öznel bir kavramdır. Bu yüzden iyi ve doğrunun da göreceli olduğunu biliyoruz. Peki, yarar nasıl ölçülecek? Pragmatik düşünceye göre bu durumda yapılması gereken, çoğunluğun faydasına bakmaktır. Çoğunluğa yarar sağlayan bilgi, doğru ve iyi olan bilgidir.
Pragmatizme göre bir düşünce ne kadar uygulanabiliyorsa o kadar doğrudur. Hayatta pratik karşılığı olmayan bir düşünce doğru kabul edilmez. Bir düşüncenin doğru ya da iyi sayılabilmesi için uygulanabilir olması gerekir. Örneğin, Tanrı’nın varlığı pragmatizme göre doğru sayılmaz. Tanrı’nın varlığı deneysel olarak kanıtlanamadığı için kesin bilgi yoktur. Bu nedenle pragmatik bir kişi ateizme daha yakın olabilir. Çünkü Tanrı’nın varlığı kanıtlanamadığı ve pratikte bir karşılığı olmadığı için doğru ya da iyi olarak değerlendirilmez.
Pragmatizm temsilcileri kimlerdir?
Pragmatizm, felsefe tarihi incelendiğinde Antik Yunan filozoflarından Epikür’e kadar uzanabilir. Ancak “faydacılık” kavramı altında ilk öne sürenler 18. yüzyılda İngiliz filozof Jeremy Bentham ve zamanın diğer filozoflarıdır. İlk kez ortaya atıldığı andan itibaren pragmatik düşünce kendi içinde değişimler geçirmiştir. İlk başta, iyi en fazla insana en fazla mutluluğu sağlayan şey olarak tanımlanmıştı. Fakat sonrasında sadece buna en büyük mutluluk prensibi denmiştir.
William James (1842-1910): Amerikalı filozofa göre pragmatizmde önem teşkil eden ilkler değildir. Asıl önemli olan sonuçlardır. Pragmatizmin dogmatik olmadığını savunmaktadır. Filozof uygulanabilirlik teoriden önemlidir der. Bu nedenle pratiğe dökülebilen her şeyi doğru olarak kabul eder.
Charles Sanders Peirce (1839-1914): Amerikalı pragmatist filozof akımın isim babasıdır. Pragmatizmin ana hatlarını o çizmiştir.
John Dewey (1859-1952): Amerikalı filozof William James ve Charles Sanders Peirce’ nin savlarının bir sentezini yapmıştır. Pragmatizmin, ahlaki ve mantıksal bir analiz kuramı olarak gelişmesini sağlamıştır.