İnönü, tarihe geçen o cümleyi neden söylemişti! 69 yıldır değişen bir şey yok…

Ekrem İmamoğlu’nun sabah saatlerinde gözaltına alınması, Türkiye siyaset tarihinde benzer koşulların yaşandığı geçmiş olayları hatırlattı. Bu gelişmenin ardından, muhalefet lideri İsmet İnönü’nün Demokrat Parti mensuplarına yönelik söylediği “Biz mutlakiyetten bugüne geldik, siz ise bugünden mutlakiyete gidiyorsunuz.” sözleri akıllara geldi.

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu ve 100’ü aşkın kişinin gözaltına alınmasının ardından CHP’nin ikinci lideri İsmet İnönü’nün 1956 yılında TBMM’de Demokrat Parti (DP) iktidarına yönelik söylediği "Biz mutlakiyetten bugüne geldik, siz ise bugünden mutlakiyete gidiyorsunuz" sözleri gündem oldu.

İnönü, DP hükümetinin muhalefetin açık hava toplantıları yapmasını yasaklamak istemesi üzerine bu cümleyi sarf etmişti…

Türkiye’de bir kez daha demokrasi askıya alındı!

CHP’nin Cumhurbaşkanı adayı olmasına kesin gözüyle bakılan İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun önce diploması iptal edildi, sonra da hakkında gözaltı kararı verildi. Hakkındaki 2 soruşturma sebebiyle gözaltına alınan İmamoğlu, gözaltına alınmadan önce “Kendimi millete emanet ediyorum” dedi.

İmamoğlu’nun gözaltına alınmasının ardından İsmet İnönü’nün muhalefet lideri olarak Demokrat Parti mensuplarına yönelik "Biz mutlakiyetten bugüne geldik, siz ise bugünden mutlakiyete gidiyorsunuz" sözleri akıllara geldi.

Tarih 27 Haziran 1956’ydı. O gün Meclis’te Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu görüşülüyordu. DP hükümeti, muhalefetin seçim dönemi dışında açık hava toplantıları yapmasını yasaklamak istiyordu. Meclis’teki çoğunluk DP’deydi. Görüşmeler çok gergin geçti.

CHP lideri İsmet İnönü, Hürriyet Partisi lideri Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu ve Cumhuriyetçi Millet Partisi (CMP) lideri Osman Bölükbaşı, DP’nin baskıcı uygulamasına yönelik sert eleştiriler getiriyordu. Tartışma sırasında Hürriyet Partili Karaosmanoğlu, oturumdan ihraç edildi.

Buna tepki gösteren CHP’liler, Hürriyet Partisi ve CMP milletvekilleri Genel Kurul’u topluca terk etti. Muhalefetin yokluğunda görüşülen kanun önerisi, 281’e karşı 2 oyla onayladı.

İşte bu ortamda İsmet İnönü, DP sıralarına döndü ve “Aramızdaki farkı bilelim: Biz mutlakiyetten bugüne geldik, siz bugünden mutlakiyete gidiyorsunuz” sözlerini sarf etti.

Türkiye’nin çok partili döneme geçişinin mimarı olan İnönü, seçim dönemleri dışında toplanmanın yasaklanmasının Anayasa’ya aykırı olduğunu ifade ediyor, artan ekonomik krizin konuşulmasını istemeyen Adnan Menderes hükümetinin gerçek sorunları gizlemek istediğini söylüyordu.

Başbakan Menderes ise İnönü’ye “Paşa, Paşa; İstiklal Mahkemelerini kurduran sen değil misin, hangi demokrasiden bahsediyorsun?” diye seslenerek cevap veriyordu.

İnönü ise bu ithamlara karşı “Evet, o İstiklal Mahkemelerini kurduran benim; ama ben oradan buraya geldim, siz ise buradan oraya gidiyorsunuz” diyerek yanıt verdi.

Menderes’in iddiası ülkede muhalefetin organize ettiği toplantı ve gösterilerin amacının “otoriteyi zaafa uğratmak” olduğu yönündeydi. “Dünyanın hangi memleketinde her hafta başı toplantılar tertip olunur, ağza alınmayacak sözler söylenir, tahriklere girişilir ve seçim yapılmadan iktidarı değiştirmek hedef tutulur?” diye soran Menderes, demokrasiye karşı yaklaşımını da özetliyordu.

Menderes, “Biz kendimizi insafsız bir muhalefete ve ölçüsüz bir matbuata beğendirmek mecburiyetinde değiliz” diyerek otoriterleşmenin seviyesini de bir anlamda itiraf ediyordu.

İnönü’nün “mutlakiyet” uyarısı dönemin gazetelerinde büyük yankı bulmuştu. Cumhuriyet gazetesi 28 Haziran 1956 tarihli sayısında İnönü’nün “Aramızdaki farkı bilelim…” diye başlayan çıkışını haberleştirerek okurlarına duyurdu. Milliyet gazetesi de kanunun muhalefetsiz biçimde onaylanmasına vurgu yapıyordu.

DP’nin çıkardığı bu Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu birçok yazar tarafından demokratik düzene aykırı, kara bir leke olarak değerlendirildi. Örneğin dönemin etkili gazetecileri, yeni yasayla “artık yalnız seçim zamanında propaganda, onun dışında muhalefete adeta konuşma yasağı” getirildiğini vurguladılar. Bazı köşe yazılarında İnönü’nün sözlerine atfen, ülkenin yeniden istibdat günlerine dönmesine izin verilmemesi gerektiği savunuldu.

İnönü’nün Meclis’teki tarihi sözleri, muhalefet partilerini yakınlaştırmıştı. Kanunun kabulünden hemen sonra CHP yönetimi, DP’nin baskılarına rağmen demokratik rejimi korumak için mücadeleye devam edeceğini ilan etti. Diğer muhalefet odakları da bu açıklamaya yoğun şekilde destek verdi. Bu birlikteliğe o dönemde “Hürriyet Cephesi” ismi verildi.

Muhalefetin ittifak çalışmaları sürerken Menderes hükümeti 1957’de erken seçim kararı aldı.

İnönü’nün bu açıklamasını hatırlayanlar, 19 Mart 2025’te demokrasinin bir kez daha siyasal iktidar tarafından askıya alınması üzerine, “Aradan geçen 70 yılda hiçbir şey değişmemiş” yorumlarını yaptı.

Haber Kaynağı : Sercan Meriç