Bilimde yangın var! Kartalkaya yangını ve Türkiye'nin BOR ile imtihanı

Kartalkaya'da yaşanan trajedi, yalnızca 78 canımızı (yarısından çoğu çocuklar!) yitirdiğimiz bir facia değil, aynı zamanda bilimi dışlayan ve önleyici tedbirleri ikinci plana atan zihniyetin ağır bedelidir. Karne hediyesi olarak tatile gönderilen çocuklarımızın ve ailelerinin bu acı sonu, bilimsel gerçeklerin göz ardı edilmesinin toplumsal maliyetini gözler önüne sermektedir. Bu olay, bilim ve teknolojinin önemini yeniden düşünmemiz gereken tarihsel bir dönüm noktası olarak karşımızda durmaktadır.

YANGININ BİYOKİMYASAL VE FİZYOLOJİK ANATOMİSİ: KARTALKAYA'DA YAŞANANLAR

Kartalkaya'daki mağdurların maruz kaldığı koşulları bilimsel olarak analiz ettiğimizde, trajik bir biyokimyasal süreç karşımıza çıkar. İlk 30 saniyede başlayan solunumsal tahriş, otel odalarındaki yoğun duman nedeniyle kurbanların kaçış şansını dramatik şekilde azaltmıştır. Ardından gelen karbon monoksit zehirlenmesi ve hidrojen siyanür etkisi, vücut sistemlerinin kademeli çöküşünü tetiklemiştir.

Termal yanıkların derinin protein yapısını bozması ve duman inhalasyonunun hemoglobinin oksijen taşıma kapasitesini bloke etmesi, kurtuluş şansını giderek azaltan bir kısır döngü yaratmıştır. Bu süreçte mitokondriyal elektron transport zinciri inhibe olmuş, ATP üretimi durmuş ve hücresel ölüm başlamıştır. Ancak en acı verici gerçek, merkezi sinir sisteminin ağrı yolaklarının aktif kalması - yani kurbanların son ana kadar yaşadıklarının bilincinde olma olasılığıdır.

JAPON KÖKLERİNDEN İSVEÇ İNOVASYONUNA: ÇÖZÜMÜN KÖKLÜ TARİHİ

"Shou Sugi Ban" tekniği, Japonların yüzyıllar önce geliştirdiği ve bugün modern yangın önleme teknolojilerine ilham veren bir mirastır. Bu teknik, tıpkı et pişirmedeki mühürleme işlemi gibi, ahşabın dış yüzeyini kontrollü şekilde yakarak koruyucu bir karbon tabakası oluşturur. İsveç, bu kadim bilgiyi çağdaş bilimle harmanlayarak IKEA gibi dünya devlerinin güvenlik standartlarını belirlemiştir.

CUMHURİYET'İN BİLİMSEL VİZYONU VE GÜNÜMÜZ

Mustafa Kemal'in askerleri olarak bizler, bir zamanlar yangın güvenliği konusunda dünyaya örnek olacak adımlar atmıştık. 1923'te İstanbul İtfaiyesi'nin modernizasyonu, 1928'de itfaiye teşkilatına kazandırılan otomatik merdivenler ve 1928-1938 döneminin çığır açıcı yenilikleri, o dönemdeki bilimsel vizyonun somut göstergeleridir. Bu atılımlar sayesinde dönemin İstanbul'unda büyük yangın felaketlerinin önüne geçilmiş, can kayıpları minimize edilmiştir. Ne yazık ki zamanla bu vizyonu kaybettik.

TÜRKİYE'NİN STRATEJİK HAZİNESİ: BOR TEKNOLOJİLERİ

Bugün acı bir gerçekle yüz yüzeyiz: İsveç gibi Ülkeler bizim BOR’umuzu Alıp Bilimin BORU’sunu Öttürürler iken, biz suçu atacak adam kovalıyoruz. Çok yazık. Dünya bor rezervlerinin %73'üne sahip olan ülkemiz, bu DEĞERLİ MADEN’i yüksek teknoloji ürünlerine dönüştürmek yerine, HAM MADDE olarak SATMAKLA yetiniyor.

BOR BİLEŞİKLERİNİN YANGIN GECİKTİRİCİ ÖZELLİKLERİ VE HAYAT KURTARMA POTANSİYELİ

1. Endotermik reaksiyonlarla ortamdan ısı emerek yanma sıcaklığını düşürür - bu özellik, Kartalkaya'daki gibi ahşap yapılarda kaçış için kritik dakikalar kazandırabilirdi

2. Karbonlaşmış koruyucu tabaka oluşturarak oksijen difüzyonunu engeller - yapısal bütünlüğü koruyarak tahliye için zaman sağlar

3. Serbest radikal zincir reaksiyonlarını inhibe eder - yangının yayılma hızını dramatik şekilde azaltır

4. Toksik gaz oluşumunu minimize eder - kurbanların hayatta kalma şansını artırır

AFET YÖNETİMİNDE BİLİMSEL YAKLAŞIM VE KURUMSAL TECRÜBE

Özellikle jandarma bölgelerindeki turistik tesislerde, merkezi otoritenin koordinasyonu hayati önem taşır. Bu noktada TSK'nın her kışlada titizlikle uyguladığı yangın protokolleri ve EMASYA eğitimleri, örnek alınması gereken bir standarttır. Afet yönetimi, şu multidisipliner yaklaşımları gerektirir:

- Yapısal güvenlik standartları ve sürekli denetim

- Bilimsel temelli acil müdahale protokolleri

- Düzenli personel eğitimi ve tatbikatlar

- Modern yangın söndürme sistemleri ve bakımları

- Erken uyarı mekanizmaları ve tahliye planları

BİLİMSEL KURTULUŞ YOLU

Kartalkaya faciası, bilimsel düşüncenin göz ardı edilmesinin bedelini göstermiştir. Elimizdeki bor rezervleri, bizden satın alan Dünya Ülkelerinin yaptığı gibi, doğru kullanıldığında can kayıplarını önleyebilecek muazzam bir potansiyel taşımaktadır. Bu potansiyeli hayata geçirmek için:

- Bor teknolojileri alanında Ar-Ge yatırımları artırılmalı

- Üniversite-sanayi işbirliği güçlendirilmeli

- Yangın güvenliği standartları bilimsel temelde yeniden düzenlenmeli

- EMASYA eğitimleri yerel yönetimlere yaygınlaştırılmalı

Kaybettiğimiz canların anısı önünde saygıyla eğilirken, bu trajediden gerekli dersleri çıkarmak ve bilimi rehber edinmek zorundayız. "Cehaletin feraseti"ne bel bağlayanların inşa ettiği her yapı, ya depremde yıkılarak ezer ve can alır ya da yangında yanarak duman eder, kül eder. Çünkü bilim, sadece laboratuvarlarda ve hastanelerde değil, hayatın her alanında can kurtarır. 

Sözü Başöğretmen ‘den bir alıntıyla tamamlayalım:

"Millet açıkça bilmelidir: Medeniyet öyle kuvvetli bir ateştir ki ona kayıtsız olanları yakar, mahveder." Gazi M. Kemal Atatürk