SARS-CoV-3: 2029'un sessizce gelişi

Pandemiler, insanlığın ilerleme yolunda doğanın koyduğu biyolojik duraklar gibidir. SARS-CoV ailesi, 2003 ve 2019'da iki kez durmamızı, düşünmemizi ve hatalarımızla yüzleşmemizi sağladı.

Ancak elimizdeki bilimsel veriler, üçüncü bir durağın, SARS-CoV-3 adıyla 2029 yılında karşımıza çıkabileceğini gösteriyor. Bu, doğanın bir “kehaneti” değil; moleküler epidemiyolojinin ve ekosistem analizlerinin net bir sonucu.

VİRAL EVRİM VE “QUASİSPECİES” DİNAMİKLERİ

Koronavirüsler, yüksek mutasyon kapasiteleriyle “quasispecies” adı verilen çoklu varyant popülasyonları halinde evrilir.

Her varyant, viral genomdaki küçük değişikliklerle sürekli seçilim baskısı altında denge kurmaya çalışır. SARS-CoV-2'nin Spike proteini üzerindeki N501Y mutasyonu, virüsün insan ACE2 reseptörüne bağlanmasını 10 kat artırarak bulaşıcılığı yükseltti.

Bu tür mutasyonlar, virüsün uyum sağlama kapasitesinin rastlantısal olmadığını, “doğanın algoritması” gibi işlediğini ortaya koyuyor.

Mevcut mutasyon hızı ve doğal seçilim baskıları, 5-10 yıl içinde SARS-CoV-3 olarak adlandırabileceğimiz bir suşun ortaya çıkması için uygun koşulları sağlıyor.

EKOSİSTEM DENGESİ: KEDİLER, KÖPEKLER VE GÖRÜNMEYEN TEHDİTLER

Kediler ve köpekler, bu virüslerin potansiyel taşıyıcısı olabilir. Ancak çözüm, onları suçlamak değil, ekosistem içindeki rolleriyle yüzleşmekte yatıyor. Çünkü kediler ve köpeklerin yokluğu, viral yükü kontrol edemediğimiz türlere kaydırır:

Kemirgenler: Kedilerin olmadığı şehirlerde fare ve sıçan popülasyonları artar. Bu canlılar, yarasalarla yakın genetik akrabalıkları sayesinde virüsleri hızla taşır ve dönüştürür.

Yarasalar: Doğanın orijinal “viral rezervuarları” olan yarasalar, ekolojik dengenin bozulmasıyla şehir sınırlarına daha yakın yerlerde yaşamaya başlar.

Kedilerin interferon yanıtındaki özgünlük, virüse karşı doğal bağışıklıklarının güçlü olduğunu gösteriyor. Onları aşı programlarına dahil etmek, insanlık adına daha güvenli bir ekosistem kurmamızı sağlar. Virüsler, konak ararken boşluklardan yararlanır; bu boşluğu yaratmamak bizim sorumluluğumuz.

AŞI VE MEVCUT İLAÇLAR: PANDEMİLERİN EN GEREKLİ ZAMAN OLAN ERKEN EVRELERİNDE YOK’LAR

Aşılar, pandemilerde hayat kurtarıcı olsa da virüslerin bağışıklıktan kaçış mekanizmalarını hızlandırır. Antibiyotiklerin bakterilerde dirençli suşları tetiklemesi gibi, SARS-CoV-2'nin baskı altındaki mutasyon süreci, daha bulaşıcı ve dirençli varyantların doğmasına yol açtı.

Buradan çıkarılacak ders şudur: Pandemilere karşı yalnızca aşılarla yetinmek, virüsün bizi köşeye sıkıştırmasını izlemekten farksızdır. SARS-CoV virüslerinin RNA-bağımlı RNA polimeraz enzimindeki plastisite, mevcut ilaçların da tek başına yetersiz kalacağını gösteriyor.

Çözüm, çoklu hedefli antiviral ilaçlar geliştirmekten geçiyor. Grip pandemilerinde kullanılan oseltamivir gibi etkili bir ilacın SARS-CoV ailesine yönelik versiyonu, pandeminin yıkıcılığını kontrol altına alabilir. Ancak bu ilaç geliştirme süreci, şirketlerin ticari insafına bırakılmamalı.

ULUSLARARASI KONSORSİYUM: KÜRESEL BİLİMİN ORTAK SORUMLULUĞU

Dünya, pandemilere karşı birlikte hareket etmezse kazanma şansı yoktur. Aşı ve ilaç geliştirme süreçleri;

Ticari çıkarların önünde, insanlığın geleceği için organize edilmeli,

Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) liderliğinde uluslararası bir ilaç konsorsiyumu kurulmalı,

Tüm laboratuvarların eşgüdümlü çalışması sağlanmalıdır.

Bu ilaçlar, tüm ülkelerin stratejik stoklarında yer almalı ve pandemiye karşı sigorta görevi görmelidir. Bugün bunu yapmazsak, yarının pandemilerinde çok daha büyük bedeller ödeyeceğiz.

2029 SENARYOSU: DOĞA BİZE NE ANLATIYOR?

Doğa, insanlığa sürekli sinyaller gönderiyor. SARS-CoV-3 senaryosu, hem bilim insanları hem de toplum için bir uyarıdır.

Eğer:

Ekosistemi bozmaya devam eder,

Viral evrimi anlamaz,

Aşı ve ilaç stratejilerini güçlendirmezsek,

doğa yeniden hamlesini yapacaktır.

Kediler ve köpekler gibi kontrol edebildiğimiz hayvanların yokluğunda, viral yük kontrol edilemeyen türlere geçer. Bu da pandemiyi, tespit edemediğimiz noktalardan büyüterek daha tehlikeli hale getirir.

“Virüsler boşlukları sever; çözüm, o boşlukları doldurmaktan geçer.”

SONUÇ: PANDEMİLERE KARŞI ZEKÂ VE SORUMLULUK

SARS-CoV-3, 2029’da ortaya çıkabilir. Ancak bu olasılığı azaltmak için bilimsel zekâyı, ekolojik sorumluluğu ve uluslararası işbirliğini bir arada kullanmalıyız.

Kediler ve köpekler aşılanmalı,

Kontrollü antiviral ilaçlar geliştirilmeli,

Küresel bilimsel koordinasyon sağlanmalı.

Pandemiler, insanlığın hatalarından ders alıp almadığını test eder. Doğa, kendi kurallarını koyar ama çözümler de çoğu zaman doğanın içinde saklıdır. Kedilerin viral direnci, bize hem yeni stratejiler sunar hem de ekosistemin ne kadar hassas olduğunu hatırlatır.

Bu satranç oyununda doğru hamleleri yapmazsak, bir sonraki pandemi yalnızca daha hızlı yayılmakla kalmaz, insanlığın zayıf noktalarını geri dönülemez şekilde hedef alır. Bilimi ve Tıbbı milli güvenlik politikası kapsamında görmek yerine fırsatçı serbest piyasanın kucağına atmak bir ülke için ve globalde de Dünya için en tehlikeli beka sorununu yaratır.

Virüsler küçük de olsa, yıkıcı etkileri büyüktür. Onlara karşı tek güvencemiz, bilime ve bilimle uğraşan insanlara sağlanan şartlardır. Bireyselleşmiş Dünya’da “her koyun kendi bacağından asılırken”, mutasyon paylaşımındaki işbirliği ile kendi içinde dayanışma örneği gösteren virüslerden bile biraz ders alsak, birbirinin kuyusunu kazan insanların virüslerden bile daha tehlikeli olduğunu fark ederiz. 

Bilimden ve düşünmekten korkmayan ve sürekli sorgulayan zihinlerin yeşerdiği topraklar kadar verimli araziler yoktur. Böyle toprakların ise ehil ve bilinçli bahçıvanlara ihtiyacı, su kadar elzemdir.

Güzel ve sağlıklı günler görmek dileğiyle.