Dünya'nın en eski sırları 450 milyon yıllık elmasla ortaya çıktı
Elmaslar kıtaların nasıl geliştiği ve hareket ettiğine dair ipuçlarını bize aktarabiliyor.
12punto
Elmasların sadece insanların süslenmek için kullandıkları bir madde değil, aynı zamanda jeologlar için de oldukça faydalı olabileceği ortaya çıktı. Hatta yeni bir çalışmanın ortaya koyduğu gibi, bazı elmaslar Dünya’nın evrimiyle ilgili sırları bile ortaya çıkarabilir.
Bilinen en sert doğal mineral olan elmaslar, “süper kıtaların” yaratılışı ve yok olması da dahil olmak üzere birçok durumda hayatta kalabildi ve varlığını sürdürdü. Chip'in aktarılan çaışmaya göre araştırmacılar, Dünya yüzeyinin derinliklerine gömülü olan süper kıta Gondwana’nın altında milyonlarca yıl önce oluşmuş elmasları analiz ettiler.
Bu “süper derin” mücevherler, süper kıtanın oluşumu, stabilleşmesi ve gezegendeki hareketi, yani “süper kıta döngüsü” hakkında önemli ipuçları taşıyor. Kabuğu Dünya yüzeyinin altına iten plaka tektoniğinin yönlendirdiği bu döngüyü incelemek, normalde zor olabilir.
Okyanus kabuğu çok genç ve yaşlı kıtasal kabuk ise derin jeolojik süreçler hakkında pek fazla fikir vermiyor.
Araştırmanın yazarı Karen Smit yaptığı açıklamada, “Süper derin elmaslar son derece nadirdir ve artık bize kıta oluşum sürecinin tamamı hakkında çok şey anlatabileceklerini biliyoruz” diyor ve ekliyor: “En eski kıtaların nasıl oluştuğunu anlamak için bu elmasların tarihini belirlemek istedik.”
Elmaslardaki küçük silikat ve sülfit kalıntılarını tanımlamak ve tarihlemek için izotopik analiz de dahil olmak üzere bir dizi kimyasal analiz kullanan araştırmacılar, 650 ila 450 milyon yıl önce, Gondwana tabanının yaklaşık 300 ila 700 kilometre altında oluştuğunu buldu. O sırada bu süper kıta, Güney Kutbu’nu kapsıyordu.
MİLYONLARCA YIL ÖNCEYE IŞIK TUTABİLİR
Oluşurken, içinde bulundukları kayalar yüzer hale geldi ve alttan gelen manto malzemesiyle birlikte süper kıtanın tabanına taşınarak onu aşağıdan genişletti. Ve Smit’in açıkladığı üzere elmaslar o zamandan bu yana oldukça uzun bir yolculuk geçirdi: “Yaklaşık 120 milyon yıl önce Gondwana, Atlantik gibi bugünkü okyanusları oluşturmak üzere parçalanmaya başladı. 90 milyon yıl önce, ana kayanın hapsolmuş küçük kalıntılarını taşıyan elmaslar, şiddetli volkanik patlamalarla Dünya yüzeyine getirildi.”
Bu patlamalar Gondwana’nın şu anda Brezilya ve Batı Afrika olarak bildiğimiz parçalarında meydana geldi. Araştırmacıların önerdiğine göre bu, elmasların tabana “yapışmış” olduğunu ve böylece ayrılırken süper kıtanın farklı parçalarıyla birlikte göç ettiğini gösteriyor.
Bu çalışma, süper derin elmasların ışıltılı dış görünüşlerinin altında kıta oluşumuna yönelik ipuçları hakkındaki araştırmaların önemini ortaya koyuyor. Smit’in belirttiği üzere, “Kıtaların nasıl evrimleştiğini ve hareket ettiğini anlamak için bu tür araştırmalara ihtiyacımız var. Kıtalar olmasaydı yaşam olmazdı. Bu araştırma bize kıtaların nasıl oluştuğuna dair içgörü sağlıyor ve yaşamın nasıl evrimleştiğiyle ve gezegenimiz Dünya'yı diğer gezegenlerden farklı kılan şeyin ne olduğuyla bağlantı kuruyor.”
Çalışma Nature dergisinde yayınlandı.