Anadolu’nun Balkız’ı, Almanya’nın Mercedes’i ve bir çöküş hikâyesi...

Yaz geldi, tatil için yolculuklar başladı. Kimileri sevdikleriyle buluşmak için köylerine, kimileri omuzlarındaki yükü mavi sulara bırakmak için denize gidiyor.

Bizim ‘gurbetçi’ diye tarif ettiğimiz, özellikle Almanya’da yaşayan vatandaşlarımız da memleket hasretini gidermek için Türkiye’ye geliyor.

Bu bakımdan Temmuz-Ağustos ayları Anadolu’nun birçok kenti için “gurbetçi” mevsimidir.

Bu da bana Sarı Mercedes filmini anımsattı.

‘Gurbetçi’ Bayram’ın hikâyesi, tatil için memlekete gelmekten biraz daha farklı. Film, 64’üncü yılına giren Türkiye’den Almanya’ya işçi göçünün yarattığı yabancılaşmayı ve insan ilişkilerindeki çöküşüne odaklanıyor.

Gelin, Adalet Ağaoğlu’nun Fikrimin İnce Gülü romanından uyarlanan, Tunç Okan’ın yönettiği, İlyas Salman’ın başrolünde oynadığı 1992 yapımı Sarı Mercedes filmiyle Bayram’ın yol hikâyesine bakalım.

Bayram; anasız babasız büyümüş, yetiştiği evde sevilmemiş, hep ‘bir boğaz fazla’ gözüyle bakılmış ve çıkar yol olarak da Almanya’ya gitmeyi kafasına koymuş. Bazen yaşadıkları bazen de gördükleri, onu çıkarcı birine dönüştürmüş. Eksikliğini hissettiği duyguları maddi varlıklarla telafi edebileceğine inanmış.

Çocukluğunda, köylerine lüks arabayla gelen bir yabancıyı ve köylülerin ona gösterdiği ilgiyi gören Bayram, bir araba sahibi olmanın kendisine saygınlık kazandıracağını düşünür. Almanya’da temizlik işçisi olarak çalışsa da köydekilere otomobil fabrikasında çalıştığını söyler. Biriktirdiği parayla Sarı Mercedes’ini satın alır ve bu arabayla hayallerini gerçekleştirdiğine inanır. Geriye bir tek köyüne gitmek, küçükken yüzüne bakmayan insanlara arabasıyla hava atmak kalır.

Arabasına ‘Balkız’ ismini vermesi belki de Bayram’ın köyde sevip de alamadığı köyün güzel kızıdır. Arabasını yağmurdan bile sakınması, karşılaştığı herkese kendinden önce arabasından bahsetmesi hatta köyüne giderken giyeceği gömleğin her yerinin Mercedes amblemiyle dolu olması… Bayram’ın, değer biçtiği aracı kendi benliğinin yerine koyması, kendi benliğini ise araçsallaştırmasının trajik hikâyesi…

GÜMRÜK MEMURU: GİT ÇAĞIR ŞU HERİFİ... SİDİK RENKLİ ARABASI OLANI... 

Bayram, Türkiye’ye giriş yaparken gümrükte sorun yaşar. Balkız’ın biraz yakınından geçen araba sahipleriyle bile tartışır. Bayram’ın bu kavgacı halini gören gümrük memuru, yanındakine Bayram’ı işaret ederek, ‘Git çağır şu herifi… Sidik renkli arabası olanı…’ der. Bayram’ın, araba ile saygınlık kazanma hedefi daha yurda girişte darbe alır böylece…

Filmdeki bir diğer önemli karakterse karavanla Türkiye’ye gelen hippi gençtir. O, doğaya, insana ve anı yaşamaya odaklıyken, Bayram tam tersidir. İkisinin yol boyunca yaşadıkları sürtüşme bir yandan güldürse de bir yandan da iki farklı kültürde yetişen bireyin dünyaya bakışını gözler önüne seriyor.

Yol boyunca türlü badireler atlatan Bayram, köye vardığında umduğunu bulamaz. Ne köy kalmıştır ne de onu karşılayacak insanlar. Üstelik ‘Balkız’ da kaza nedeniyle hurdaya dönmüştür. Bayram, hem en değerli varlığını, hem de köklerini kaybetmiştir artık.

Sarı Mercedes, Charlie Chaplin’in ‘Modern Zamanlar’ filmini anımsatıyor. Filmde fabrikada çalışan Chaplin, tıpkı bir robot gibi durmaksızın vida sıkıyordu. İnsan olmaktan uzaklaşarak robot hızına gelen Chaplin, başlarında bulunan ustabaşının tulumundaki düğmeleri bile sıkmaya çalışıyordu. Yıllar önce çekilen film, bize Bayram’ın yaşadıkları neticesinde dönüştüğü kişiliği anlamamız açısından rehber oluyor.

Yazıya tatil için yapılan yolculuklarla başlayıp, geçmişe kırdık direksiyonumuzu. Bayram’ın Sarı Mercedes’i, sadece bir araba değil, modern insanın kendi yarattığı zincirlere hapsolmasının çarpıcı şekilde beyaz perdeye yansıması…

Haber Kaynağı : 12punto