AYM’den ‘erişim engeli’ iptali: Av. Nursu Sıla Gürkan yorumladı

Anayasa Mahkemesi (AYM), erişim engeli ve/veya içerikten çıkarma kararı verilmesine olanak sağlayan 5651 sayılı kanunun bazı maddeleri için istenen iptal başvurusunu karara bağladı. Karar, Resmi Gazete'de yayımlandıktan dokuz ay sonra yürürlüğe girecek. Kararın içeriğini, ne anlama geldiğini Avukat Nursu Sıla Gürkan 12punto için değerlendirdi.

Anayasa Mahkemesi’nin Resmi Gazetede yayımlanan kararı ile 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’un 9. maddesi iptal edildi. 

9.madde internette yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlara, doğrudan sulh ceza hakimliğine başvurarak söz konusu içeriğin çıkarılmasını ve/veya erişimin engellenmesini isteme hakkı tanıyordu. 

Anayasa Mahkemesi’nin kararı incelendiğinde Anayasanın, temel hak ve özgürlüklerin  sınırlanmasının sınırlarını düzenleyen 13. maddesine, düşünceyi açıklama ve yayma özgürlüğünü düzenleyen 26. ve basın özgürlüğünü düzenleyen 28. maddesine aykırı olduğu gerekçesiyle 5651 sayılı Kanun’un 9.maddesinin iptal edildiği görülüyor. 

Anayasanın 13. maddesi ile temel hak ve özgürlüklerin, yalnızca Anayasada belirtilen sebeplerle hakların özüne dokunulmadan, kanunla sınırlanabileceği ve bu sınırlamanın Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamayacağı düzenlenmektedir. 

İptal edilen 9.madde ise, düşünceyi açıklama ve yayma özgürlüğü ile basın özgürlüğünü sınırlayan bir madde olarak karşımıza çıkmaktaydı. 

Madde gereği Sulh Ceza Hakimliklerinin, kişilik haklarını ihlal ettiği iddia edilen içeriğe erişiminin engellenmesi hakkında çelişmeli bir yargılama yapmadan hızlı karar vermeleri sebebiyle basın özgürlüğüne ağır bir müdahale gerçekleşiyor ve adil olmayan kararlar verilebiliyordu. 

Zira kısa bir süre içinde, kişilik haklarının gerçekten ihlal edilip edilmediği konusunda karara varılması mümkün olmamakla birlikte, ihlal kararının neye göre verildiği, kararlardan anlaşılamamakta, çoğu zaman somut olaydan bağımsız matbu kararlar verilmesi durumu ile karşılaşılmaktaydı. 

9.madde kapsamında verilen erişim engelleme kararlarının basında sansürün yanında ayrıca kamuoyunun doğru habere erişim hakkını da engellediği açıkça ortadadır. 

Kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla basın meslek ilkelerine uygun yapılan haberler, 9. madde gerekçe gösterilerek kısa süre içinde erişim engeli ile ortadan kaldırılıyor ve halkın doğru bilgiye ulaşma hakkı elinden alınıyordu. 

Nitekim Anayasa Mahkemesi de kararında, 5651 sayılı Kanun’un 9. maddesinin kapsamı ve sınırlarının belirli olmadığından, yargı makamlarına geniş bir takdir yetkisi verildiğini, ayrıca bu madde kapsamında verilen kararlara yapılan itirazlardan sonuç almanın neredeyse imkansız olduğunu vurgulamıştır.

Madde kapsamının ve sınırlarının belirli olmaması hem kanunun tanıdığı bir hakkın birtakım kişi ve kurumlarca kendi çıkarları doğrultusunda kötüye kullanılmasına yol açmakta hem de basın ve ifade özgürlüğüne ağır bir müdahale olarak karşımıza çıkmaktaydı. Hatta bu sansür kararları, basın emekçilerini sindirme ve tehdit aracı olarak kullanılmakta ve otosansür tehlikesini doğurmaktaydı. 

Kişilik haklarının ihlali iddiasıyla açılan tazminat davalarında, kişilik haklarının ihlal edilip edilmediği yönünde kararlar, kapsamlı bir şekilde yapılan yargılama sonucunda verilmekteyken, yine kişilik haklarının ihlali iddiasının 24 saat gibi kısa bir sürede değerlendirilip erişim engeli kararı verilmesi açıkça Anayasaya aykırılık teşkil etmekteydi. 

Basın özgürlüğü ve basında sansürün engellenmesi açısından önemli bir adım atıldığını düşünüyorum. Kararın 9 ay sonra yürürlüğe girecek olması sebebiyle, Ekim 2024’e kadar bu madde uygulanmaya devam edilecek. 

Tam seçim arifesinde ve 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü'nde Resmi Gazete'de yayımlanan Anayasa Mahkemesi'nin bu kararının basında sansürün engellenmesi ve basın özgürlüğü bakımından bir milat olabilir.

Haber Kaynağı : 12punto