ABD seçimleri hakkında bilinmesi gerekenler neler? 'Başkan' nasıl seçiliyor?

Seçmenler, Amerikan yaşamı üzerinde derin etkiler yaratabilecek yasaların geçirilmesinde önemli rol oynayan Kongre üyelerini seçmek için oy verecekler.

2024 seçimleri 5 Kasım 2024 Salı günü yapılacak. Kazanan, Ocak 2025'te başlamak üzere Beyaz Saray'da dört yıllık bir görev süresine sahip olacak.

ABD'de başkan, bazı yasaları tek başına çıkarma yetkisine sahip, ama çoğunlukla yasaları çıkarmak için Kongre ile birlikte çalışmak zorunda.

ABD lideri seçilecek kişi, dünya sahnesinde ülkesini temsil etme ve dış politikayı yürütme konusunda önemli bir özgürlüğe sahip olacak.

ABD BAŞKAN ADAYLARI NASIL BELİRLENİR?

İki ana parti, yani Demokratlar ve Cumhuriyetçiler, 'eyalet ön seçimleri' ve 'parti kongreleri' adı verilen bir dizi oylama düzenleyerek bir başkan adayı belirliyor; burada insanlar genel seçimlerde partiyi kimin yöneteceğini seçerler.

Cumhuriyetçi Parti'de eski başkan Donald Trump, rakiplerine karşı büyük bir üstünlük kurarak partisinin desteğini kazandı. Trump, Wisconsin, Milwaukee'de düzenlenen bir parti kongresinde Cumhuriyetçilerin resmi adayı olmuştu.

Demokratlar adına, Başkan Joe Biden'ın yarıştan çekilmesi üzerine, parti üyelerinin desteğini alan Başkan Yardımcısı Kamala Harris yarışa dahil oldu.

Başkanlık için yarışan bağımsız adaylar da var.

Bunlardan en dikkat çekeni eski başkan John F. Kennedy'nin yeğeni Robert F Kennedy Jr.'dı. Ancak Kennedy Jr. Ağustos ayı sonlarında kampanyasını askıya aldı ve Trump'ı destekledi.

Çevrecilerin partisi Yeşiller adınaysa Dr Jill Stein yarışıyor.

Stein, son New York Times(NYT) anketlerine göre Müslümanlar arasında önemli desteğe sahip.

ADAYLARIN VAATLERİ NE?

Cumhuriyetçiler, ABD'deki muhafazakar siyasi partidir. 'GOP' veya 'Grand Old Party'(Büyük Eski Parti) olarak da bilinir. 

Cumhuriyetçiler; daha düşük vergiler, hükümetin boyutunun küçültülmesi, silah kullanım hakları, göç ve kürtaj konusunda daha sıkı kısıtlamalar için mücadele etmiştir.

Demokratlar ise, gündemini büyük ölçüde sivil haklar, geniş bir sosyal güvenlik ağı ve iklim değişikliğiyle mücadele önlemleri doğrultusunda belirleyen liberal bir siyasi parti.

Kazanan, ülke çapında en çok oyu alan kişi değildir. Bunun yerine, her iki aday da 50 eyalette düzenlenen seçimleri kazanmak için yarışır.

Her eyaletin, kısmen nüfusa dayalı belirli sayıda 'seçim kurulu oyu' vardır. Toplamda 538 oy vardır ve kazanan, 270 veya daha fazlasını kazanan başkanlık için gerekli sayıyı elde etmiş olur.

ABD'de iki eyalet hariç tüm eyaletlerde 'kazanan her şeyi alır' kuralı uygulanıyor; yani en fazla oyu alan aday eyaletin seçim kurulu oylarının tamamını kazanıyor.

'SALINCAK EYALETLER' NEDİR?

Çoğu eyalette seçmenler iki ana partiden birine doğru güçlü bir eğilime sahiptir. Bu nedenle odak, genellikle her iki partininde kazanabileceği bir düzine kadar eyalettedir. Bunlar 'savaş alanı' veya 'salıncak eyaletleri' olarak bilinir.

Bir adayın ülke çapında en fazla oyu alması (tıpkı Hillary Clinton'ın 2016'da yaptığı gibi) ancak yine de seçim kurulunda çoğunluğu elde edememesi mümkün.

ABD'DE NASIL OY KULLANILIYOR?

18 yaş ve üzeri ABD vatandaşlarının 'çoğu' başkanlık seçiminde oy kullanma hakkına sahiptir.

Kuzey Dakota hariç tüm eyaletler, oy kullanabilmek için insanların kayıt yaptırmasını zorunlu tutuyor.

Diğer her eyaletin kendine özgü seçmen kayıt süreci ve son kayıt tarihi uygulaması var.

ABD KONGRE SEÇİMLERİ DE YAPILACAK

Tüm dikkatler başkanlığı kimin kazanacağına çevrilecek, ancak seçmenler oylarını kullanırken aynı zamanda yasaların çıkarıldığı Kongre'nin yeni üyelerini de seçecekler.

Kongre, 435 sandalyenin tamamının seçime sunulduğu Temsilciler Meclisi ve 34 sandalyenin yarışıldığı Senato'dan oluşuyor.

Cumhuriyetçiler şu anda hükümetin harcama planlarını denetleyen Temsilciler Meclisi'ni kontrol ediyor. Demokratlar ise hükümetteki önemli atamalar hakkında oylama yapan Senato'da çoğunluğa sahip.

Bu iki mecliste yasalar yapmakla yükümlüdür. Herhangi bir meclisi kontrol eden taraf başkanla aynı fikirde değilse bu durum, Beyaz Saray'ın planları üzerinde kontrol işlevi sağlar.

ABD'DE SEÇİM SONUÇLARI NE ZAMAN AÇIKLANACAK?

Genellikle kazanan seçim gecesi açıklanır, ancak 2020'de tüm oyların sayılması birkaç gün sürmüştü.

Seçimden sonraki döneme, eğer başkan değişirse, geçiş dönemi denir. Bu, yeni yönetime bakanları atamak ve yeni dönemin planlarını yapmak için zaman kazandırıyor.

Başkan, Ocak ayında Washington DC'deki Kongre binasının basamaklarında düzenlenen yemin töreniyle resmen göreve başlıyor.