Aile mirası: Nobel ödüllü Acemoğlu’nun dedesi Türkiye’nin ilk modern ayakkabı fabrikasını kurdu!

İnsanlığa hizmet edenleri taltif etmek amacıyla Alfred Nobel adına dağıtılan Nobel Ödülleri Türkiye’de 2015’ten bu yana belki de ilk kez bu kadar gündem yarattı. Nedeni ise şüphesiz ekonomi dalında verilen ödülün Türkiye Ermenisi Daron Acemoğlu’na değer görülmesiydi.

Edebiyat alanında 2006’da Türkiye’ye ilk Nobel Ödülü’nü getiren Orhan Pamuk’un ardından 2015’te de Nobel Kimya Ödülü’nü bir Türk, Aziz Sancar kazanmıştı. Bu kez Nobel’in adresi Türkiye’nin yıllardır halledemediği sorunların kaynağı ekonomi alanı oldu. 

Dünyanın en saygın yüksek öğretim kurumları arasında yer alan Massachussetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) hocası olan Prof. Dr. Daron Acemoğlu, çalışma arkadaşları James A. Robinson ve Simon Johnson’la birlikte Alfred Nobel Anısına Ekonomik Bilimlerde İsveç Merkez Bankası Ödülü'ne layık görüldü.

Nobel Komitesi tarafından yapılan açıklamada ödülün gerekçesine ilişkin şu ifadelere yer verildi:

"Hukukun üstünlüğünün zayıf olduğu toplumlar ve nüfusunu kötüye kullanan kurumlar büyüme veya daha iyiye doğru değişim yaratmaz. Ödül sahiplerinin araştırması bunun nedenini anlamamıza yardımcı oluyor."

DARON ACEMOĞLU KİMDİR?

Siyasal ekonomi, ekonomik kalkınma, gelir ve ücret eşitsizliği, teknoloji ve ilerleme ilişkisi konularında çalışmaları bulunan Daron Acemoğlu’nun Nobel’lenmesinin ardından “Daron Acemoğlu kimdir?” sorusuna pek çok yanıt verildi.

Babası Kevork Acemoğlu’nun ünlü bir ticaret avukatı olduğu, YÖN Dergisi çevresinde yer aldığı; annesi İrma Acemoğlu’nun ise Kadıköy’de Aramyan Uncuyan Ermeni Okulu’nun müdürlüğünü yaptığı ve edebiyatla ilgilendiği yazıp çizildi.

Daron Acemoğlu’nun dedesi Togo Acemyan'ın da bir dönemin en ünlü ayakkabı markası TOGO’nun kurucusu olduğu ortaya çıktı. Togo Acemyan 1937’te TOGO markasını kurdu ve deri ürünleri ile İtalya’dan ithal ettiği çanta ve valizleri İstanbul Beyoğlu’nda açtığı ilk mağazasında satmaya başladı.

TOGO İstanbul’da orta sınıfın rağbet gösterdiği bir mağaza haline gelirken, dede Acemyan 1940’larda Ankara’da Türkiye’nin ilk modern ayakkabı fabrikasını kurdu. Takvimler 1944’ü gösterdiğinde Togo Acemyan firmayı Ankara’da Gülbahar markasıyla ayakkabı üreten Kuşgöz Ailesi’ne devretti.

Ermeni cemaatinde aktif bir figür olan Togo Acemyan, 1946'da Pangaltı Lisesi'nden Yetişenler Derneği'nin kurucu isimleri arasında yer aldı. Bu dernek Türkiye'de azınlık okulu mezunları tarafından kurulan ilk dernek olma özelliğini taşıyor. Acemyan ile birlikte dernek kurucuları arasında Zahrad adıyla bilinen ve 2007'de yaşamını yitiren şair Zareh Yaldızcıyan da bulunuyordu.

Togo Acemyan derneğin 1949-1950-1951-1952 yıllarında başkanlığını da üstlendi. 1964-1965 yıllarında ise başkanlık görevi bu kez Togo Acemyan'ın oğlu, Daron Acemoğlu'nun babası Kevork Acemoğlu'ndaydı...

İŞÇİLERİN EYLEMİYLE GÜNDEME GELMİŞTİ

Hikâyenin bundan sonrasını Togo'nun bugünkü sahibi Ahmet Akkuş verdiği bir röportajda anlatıyor...

TOGO’yu Togo Acemoğlu’ndan satın alan Yaşar Kuşgöz’ün 1999'daki ölümünün ardından oğlu Ahmet Kuşgöz markayı ayakta tutmaya çalışıyor.

1990'lı yılların popüler markasını devam ettirmek üzere Ahmet Kuşgöz perakende satışa yoğunlaşıyor. Hatta Türkiye’nin ilk AVM’si olan Bakırköy’deki Galeria’da bir mağaza açıyor. Ancak Togo yıllar içinde zayıflarken mağazaları da bir bir kapanıyor.

Bu süreçte TOGO Türkiye kamuoyunun gündemine haklarını arayan işçilerle gelmişti. 2012'de Türkiye Deri İş Sendikası'na üye oldukları için işten atılan işçiler Ankara’daki TOGO fabrikası ile bazı mağazalarının önünde eylemler tertipledi.

Öte yandan TOGO fabrikasının yerinde bugün eski Ankara Sanayi Odası Başkanı Sinan Aygün’e ait olan ve yıllardır yıkılması gündemde olan TOGO Kuleleri bulunuyor.

Takvimler 2017'yi gösterdiğinde ise TOGO markası bir kez daha el değiştirdi. Ayakkabı sektöründe faaliyet gösteren Ahmet Akkuş’un markayı satın almasıyla Daron Acemoğlu’nun dedesi Togo Acemoğlu’nun kurduğu bir zamanların ünlü markası bugüne taşınmış oldu.