Doğru soruya yaklaşık bir cevap, yanlış soruya tam bir cevaptan daha iyidir

John Tukey, 1915 yılında Massachusetts, New Bedford'da doğdu. Ailesi, onun dehasını erken yaşlarda fark etti ve evde eğitim aldıktan sonra Brown Üniversitesi'ne giderek kimya alanında lisans ve yüksek lisans dereceleri aldı. Burada soyut matematiğe ilgi duymaya başladı. Princeton Üniversitesi'nde doktora çalışmalarını sürdüren Tukey, 1939'da matematik alanında doktorasını tamamladı. Başlangıçta topoloji üzerine çalıştı ve burada "Tukey lemması" olarak bilinen önemli bir katkı sağladı. Bu matematiksel teoremin, özellikle küme teorisi ve topoloji alanlarında önemli bir kullanım alanıvardır. Ancak, Tukey soyut matematikte kalıcı olmadı ve Samuel S. Wilks'in etkisiyle matematiksel istatistik alanına yöneldi ve bu alanda önemli çalışmalar yaptı.

II. Dünya Savaşı sırasında, Fire Control Research Office'de çalışarak silah hedefleme ve menzil ölçüm cihazlarının değerlendirilmesi gibi konular üzerine yoğunlaştı. Bu deneyimler, ona gelecekte araştıracağı birçok istatistiksel problem için örnekler sundu ve aynı zamanda pratik problemlerin doğasını anlamasını sağladı. Tukey, bu türden pratik çalışmalardan edindiği deneyimleri "Doğru soruya yaklaşık bir cevap, yanlış soruya tam bir cevaptan daha iyidir" sözüyle özetlemiştir.

1950'lerde Tukey, Andrei Kolmogorov'un stokastik süreçlerle ilgili fikirleri üzerinde çalışmaya başladı ve uzun korelasyon dizilerini analiz etmek için bilgisayar tabanlı bir teknik olan "hızlı Fourier dönüşümü" (Fast Fourier Transformation-FFT) yöntemini geliştirdi. FFT, büyük veri setleriyle başa çıkabilen verimli bir bilgisayar algoritmasıdır ve 1950'ler ve 1960'larda bilgisayarların daha yavaş ve daha küçük hafızalara sahip olduğu dönemde büyük bir gereksinimi gidermişti. Tukey, sadece matematiksel çözümlemeleri değil, aynı zamanda bilgisayar algoritmaları geliştirme konusunda da öncülük etti.

Tukey'nin bilgisayarlara olan ilgisi ve bu alandaki katkıları, istatistiksel araştırmaların sınırlarını sürekli olarak genişletti. Benim de Tukey’in çalışmalarına ilgim, bir yandan istatistikte doktora yaparken bir yandan da Marmara Üniversitesinin maalesef şimdi tarihe karışmış olan İstatistik ve Kantitatif Araştırmalar Merkezi (İSKAR) bünyesindeki bilgisayar laboratuvarlarında araştırma görevlisi olarak çalışırken başladı. Tukey, 1960'lar ve 1970'lerde, Bell Telefon Laboratuvarları'nda mühendisler ve istatistikçilerle birlikte çalışarak büyük veri kümelerinin analizine öncülük etmişti. Bu dönemde, bilgisayarların büyük miktarda veriyi depolama ve analiz etme kapasitesi, istatistiksel teoriyi zorlamaya başladı. Tukey, bu verileri anlamlı hale getirmek ve doğru analiz yöntemlerini geliştirmek için çalıştı. Ben de bu çalışmalardan esinlenerek tezimde “istatistiksel veri tabanları” konusuna yönelmiştim ve basın sektörü için bir model önerisinde bulunmuştum. 

Tukey, o dönemde, bir başka yazımda ayrıca bahsedeceğim Karl Pearson'ın verilerin dağılımını analiz etme yaklaşımını yeniden ele aldı ve "keşfedici veri analizi" adını verdiği çok önemli bir dizi teknik geliştirdi. Bu yaklaşım, verilerin dağılımını, önceden belirlenmiş bir olasılık modeline dayandırmadan incelemeyi öneriyordu. Tukey, veri dağılımlarının özelliklerine yeni isimler vererek okuyucularını varsayımlarını yeniden gözden geçirmeye teşvik etti. Ayrıca, veri içindeki örüntüleri incelemek için grafiksel araçlar geliştirdi. Bu araçlardan bazıları, günümüzde yaygın olarak kullanılan istatistiksel yazılım paketlerinde standart hale geldi, örneğin "kutu grafikleri" ve "gövde-yaprak grafikleri"bunlardan en bilinenleridir.

Tukey'nin istatistik bilimine katkıları sadece teorik değil, aynı zamanda pratik uygulamalarla da ilgiliolmuştur. Bilgisayar programlarına yönelik olarak geliştirdiği algoritmalar ve araçlar, modern istatistiksel analizlerin temel taşları haline geldi. Ayrıca, "bit" (binarydigit) ve "yazılım" (software) terimlerini de bilim dünyasına kazandırdı ki bunu pek kimse bilmez. 

John Tukey, çalışmalarıyla sadece istatistiksel teoriye katkı sağlamakla kalmadı, aynı zamanda verilerin daha iyi anlaşılması ve doğru yorumlanması için pratik çözümler geliştirdi. Onun yenilikçi ve sorgulayıcı yaklaşımı, istatistik bilimini derinden etkiledi ve günümüzde fark ediyoruz ki onun mirası, bilgisayarların ve büyük veri analizinin önemi arttıkça daha da belirgin hale geldi. 

Tukey, hayatı boyunca yeni fikirler ve eski sorulara yeni yaklaşımlar getirmeye devam etti ve 2000 yılında vefat ettiğinde, istatistik bilimi onun vizyonu sayesinde köklü değişimlere uğramıştı. Yaşasaydı, günümüzde sosyal medya dediğimiz ortamlarda milyonlarca kişinin yaptığı milyarlarca paylaşımın içeriğini analiz edecek yeni yöntemler geliştirir miydi? Büyük olasılıkla yapardı.