2 milyon emekçinin sesine kulak verelim

Geçen haftaki yazım üzerine Sunset Restoran’ın sahibi Barış Tansever aradı. 

Tansever aynı zamanda TURYİD – Turizm Restoran Yatırımcıları ve Gastronomi İşletmeleri Derneği’nin Yüksek İstişare Kurulu Başkanı.

TURYİD, Türkiye’deki turizme yönelik restoranları çatısı altında toplayan çok önemli bir sivil toplum kuruluşu. 

TURYİD’e üye işletmelerin sahip olduğu marka sayısı bugün 180’i bulmuş durumda. 

Bu markalar toplamda yaklaşık 3 bin işletmeye sahip. 

Türkiye genelindeki yaklaşık 200 bin yeme-içme işletmesinin sadece yüzde 1,5’ini oluştursalar da, toplam cironun yaklaşık yüzde 25’ini gerçekleştiriyorlar. 

2025 yılı için bu cironun 1 trilyon TL’ye ulaşması bekleniyor. 

TURYİD üyeleri bunun 250 milyar TL’lik kısmını tek başına oluşturuyor. 

Vergi boyutuna gelince; Maliye’nin sektörden topladığı toplam KDV’nin yüzde 30’unu ve kurumlar vergisinin yaklaşık yüzde 50’sini TURYİD üyeleri ödüyor.

Yani hem ekonomik hem de kamusal etkisi büyük olan bir yapıdan bahsediyoruz.

Geçen hafta "Yüzde 20 hizmet bedeli olur mu?" diye yazmıştım. Bunun üzerine Tansever de büyük sorunlarla mücadele ettiklerini aktarıp içini döktü.

Yiyecek içecek sektöründe sıkıntı büyük.

İşçi maliyetleri ve malzeme giderleri sektörün en büyük derdi. 

Barış Tansever'in aktardığına göre, 2025’in ilk 5 ayında personel maliyetleri (maaş, yemek, ulaşım gibi kalemler dahil) toplam cironun ortalama yüzde 50’sine ulaşmış durumda.

Kendisi, "Cironun yüzde 50’si personel maliyetine gidiyorsa, dükkanı açmasan daha iyi" diyor ve üstüne kira, enerji, hammadde gibi kalemler eklenince tablonun daha da karardığını söylüyor. 

Hizmet bedeli, diğer adıyla bahşiş, 2 milyon emekçinin sorunu. 

Nakit kullanımının azalmasıyla birlikte turistler ve yerli misafirler kredi kartı ile bahşiş vermek istiyor ama bu sistem hem yasal olarak belirsiz hem de adil değil. 

Tansever, hizmet bedelinin işverenin ücreti kapsamında değil, müşteri ile hizmet emekçisi arasındaki gönül rızasına dayalı bir jest olduğunu söylüyor. 

Bu konuda bakanlıklarla bir yıldır yürütülen çalışmada sona gelinmiş durumda.

Çözüm ise hazır ve birçok gelişmiş ülkede uygulanan model:

Müşteri hesabı kredi kartı ile ödüyor. Ardından garsona ait POS cihazında yüzde 5, 10 veya 15 gibi bahşiş seçenekleri çıkıyor. Müşteri isterse seçiyor, istemezse bahşiş bırakmadan geçebiliyor. 

Böylece gönüllülük korunurken, işlemler kayıt altına alınmış oluyor.

Bu sistemle bahşişten sadece yüzde 10 oranında sembolik bir stopaj kesiliyor. 

Yani verilen 100 liralık bahşişin yaklaşık 90 lirası doğrudan çalışanın cebine giriyor. 

Bu oran şu anki sistemde neredeyse yüzde 50’ye varan vergi kesintileriyle 50 liraya kadar düşüyor.

TURYİD Yüksek İstişare Kurulu Başkanı Barış Tansever, “Bu yasalaştığı takdirde devrim olacak” diyor.

Ancak kamuoyunda “Garsonun bahşişine yüzde 10 vergi geliyor” gibi yanlış bir algıyla karşılanınca, olumlu etkilerine rağmen teklif torba yasadan Cumhurbaşkanı tarafından çıkarıldı. 

Tansever'in enteresan bir tespiti var: 

Cumhurbaşkanı Erdoğan şu anda yasayı uzmanlara inceletiyor. Beklentimiz bahşişten yüzde sıfır stopaj alınması yönünde. Kredi kartlarıyla bahşişin ödenebilmesi yalnızca çalışanların değil tüketicinin ve maliyenin de kazandığı kısaca herkesin kazandığı bir yöntem. 

Kredi kartı ile yapılan ödemelerde kayıt dışılık ciddi oranda azalacak.

Ayrıca yılda yaklaşık 1,8 milyar dolarlık ek KDV ve kurumlar vergisi tahsilatı gerçekleşecek. 

Emekçilerin gelirleri yüzde 90’a varan oranlarda artacak, hizmet kalitesi yükselecek ve turizmde rekabet gücümüz artacak. 

Böylece sektör nitelikli iş gücünü yurt dışına göç etmekten alıkoyarak sürdürülebilir insan kaynağını koruyacak. 

Bu kanun hem hizmet kalitesini artıracak, hem de kayıt dışılığı azaltarak ülke ekonomisine doğrudan katkı sağlayacak.

Çalışanlara aktarılacak bahşiş gelirleri üzerinde herhangi bir üst sınır ya da sınırlama getirilmemesi gerektiğini söyleyen Tansever, Maliye Bakanlığı yalnızca bu düzenlemeyle 1 milyar dolar KDV ve 800 milyon dolar kurumlar vergisi toplayabileceğini açık açık belirtiyor. 

2 milyon emekçinin sesine kulak verelim... Maliye, Turizm ve Çalışma Bakanlığı çalışmalarıyla bir an önce bu yasa çıkmalı...