Uluslararası Adalet Divanı kararını açıkladı: Soykırımla yargılanan İsrail ya karara uyar ya yalnızlaşır

Melik ÇELİK - 12punto.com.tr

Güney Afrika 29 Aralık'ta İsrail'e soykırım suçlamasıyla Uluslararası Adalet Divanı'nda (ICJ) dava açtı. Hollanda'nın Lahey şehrinde bulunan ve BM'nin yargı organı olan Uluslararası Adalet Divanı, İsrail ile ilgili kararını açıkladı. Koç Üniversitesi öğretim görevlisi Dr. Kerem Gülay ve Harici.com.tr ediörü Gazeteci Cansu Yiğit kararı 12punto'ya değerlendirdiler.

Mahkeme İsrail’in Gazze'deki soykırım eylemlerini engellemek için tüm önlemleri almasının zorunlu olduğuna hükmetti ve bütün tedbirlerin alınması için İsrail'e bir ay süre tanıdı. Dr. Kerem Gülay, Güney Afrika’nın davaya ilişkin argüman ve delillerini çok isabetli şekilde ortaya koyduğuna dikkat çekti. İsrail’in uygulaması gereken kararları anlatan Gülay, şunları söyledi: 

"Bu karar esasında hukuken beklenebilecek bir karardı. Çünkü Güney Afrika davanın yetkiye, dava şartına ve esasa ilişkin argümanlarını ve delillerini çok isabetli bir şekilde ortaya koymuştu. İsrail de biraz hamaset ve ajitasyona dayalı bir savunma ortaya koymuştu. Dolayısıyla bu beklenebilecek bir karardı. Mahkemenin topyekûn bir ateşkes kararı vermesini doğrusunu söylemek gerekirse ben de beklemiyordum. Fakat bunun dışındaki kararları hep beklediğim ve öngördüğüm kararlardı. ‘Bu kararlar nedir’ diye bakacak olursak, söz gelimi, insani yardım koridorlarının engellenmemesi ve açık tutulması. İnsanî yardımcıların engellenmeden ve gecikmeden geçişi. İsrail'in soykırım eyleminin unsurlarını teşkil edebilecek hareketlerden kaçınmasının mahkemece emredilmesi. Dördüncüsü ve en önemlisi, İsrail'in soykırıma kışkırtma teşkil edebilecek ifadelerden de kaçınması. Süreçte Savunma Bakanı, Başbakan ve Cumhurbaşkanı çok kışkırtıcı şeyler söylemişlerdi. Mahkeme bunlara da açıkça vurgu yaptı ve bunlardan kaçınılması gerektiğini emretti. Bu çok önemli. Davanın nihai kararında da buradan enteresan bir şeyin çıkacağını düşünüyorum." 

İSRAİL’E 1 AY SÜRE

Mahkeme'nin İsrail'in tedbir kararının uygulanması için bir aylık süre tanıdı. Dr Gülay Bir aylık süreyi şu sözlerle açıkladı:

"İsrail'in mahkemenin emrettiği bütün tedbirleri hemen alması gerekiyor. Bu konuda da Mahkeme’ye bir ay sonunda bir rapor sunacak. Yani hemen bu işe başlaması gerekiyor. İsrail, ‘ben bir ayın son gününe kadar bekleyelim’ diyemez. Bir ay içinde hepsini tamamlamış olması gerekiyor. Bir aylık süre geçici tedbir kararının tamamen uygulanmasına ilişkin.”

"KESİN BİR SOYKIRIM HÜKMÜ İÇERMİYOR"

Gülay, geçici tedbir kararının nihai bir karar olmadığını, kesin bir “soykırım” hükmü içermediğini, ancak Soykırım Sözleşmesi’nin ihlaline yönelik “makul iddialar” olduğunu teyit ettiğini vurguladı. Gülay, Mahkemenin esasa ilişkin kararının çıkmasının da birkaç yıl sürebileceğini belirtti. Davanın bölgede yaşanan çatışmalara etkisinin olacağını belirten Gülay şunları söyledi: “Mahkemenin esasa ilişkin soykırımın olup olmadığına, soykırım için kışkırtmanın olup olmadığına ilişkin kararı bir kaç sene sürer. Hatta daha uzun da sürebilir. İsrail'e ceza verilecek mi bir de çatışmaları durdurabilir mi? Bu karar "İsrail soykırım yaptı" diyen bir karar değil henüz. Fakat çok önemli bir karar. Güney Afrika tarafından bu davanın açılmasının sebebini bir şekilde çatışmaların yoğunluğunu düşürmek için bir stratejik hamle olarak nitelendiriyorum. Tâbi ki soykırıma ilişkin hassasiyetleri de var. Çatışmalara bir etkisinin olacağı muhakkak. Eğer İsrail şu ana kadar ki şiddetiyle devam ederse, o zaman bu aşamada böyle bir kararın da çıktığı dikkate alınırsa, ileriki aşamalarda soykırım kararı da çıkabilir. Bu tâbi İsrail'in isteyeceği, tercih edeceği bir şey olmayacağından çatışmaları dolaylı olarak da olsa etkileyecektir. En azından İsrailli yöneticilerin bu sorumsuz açıklamalarının bir şekilde önüne geçilecektir.

İnsanî yardım meselesi burada oldukça önemli. Karar, İsrail'in insanı yardımın geçişine izin vermek zorunda olduğunu ve bunu engelleyemeyeceğini ifade ediyor. Bu gerekli tedbirlerin alınmasının emredilmesinin çok ötesinde bir durum. Devleti, üzerine düşen tüm yükümlülüklerini yerine getirmek durumunda bırakıyor. Bu, hem çatışmalara etki eder hem de oradaki insanî krizin temel ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlar."

“İSRAİL KARARA UYMAZSA BAŞKA SONUÇLARI OLUR”

Bazı kesimler, Hem Ukrayna-Rusya savaşı sırasında hem de İsrail-Hamas savaşında BM'nin sembolik bir kurum olduğu ve bir etkisinin olmadığı yorumlarında bulunmuştu. Dr. Gülay, UAD'nın alacağı kararların uluslararası siyasette etkileri şu sözlerle anlattı: 

“Bu hafta ve önümüzdeki hafta, UAD, Rusya Ukrayna uyuşmazlıklarına ilişkin iki ayrı kararını açıklayacak. Bir dava ayın 29'unda diğeri ise 2 Şubat'ta. İnsanların BM'nin ve UAD'nin sembolik bir kurum olduğuna dair bir fikri var genel olarak. Fakat bu, isabetli olmamanın yanında uluslararası sistemi iyi tanıyarak oluşturulmuş bir kanaat değil.

Şöyle örnek vereyim: Her ülkede, her kasabada, her yerde hırsızlık cinayet gibi suçlar işlenebiliyor. Bunlar oldu diye hukuk yok demiyor kimse. Eğer bunu yapanlar serbest kalırsa hukuk yok denebilir. Dolayısıyla İsrail'e sorumluluk ve hüküm getiren böyle bir emrin çıktığı bir sistemin etkisiz olduğunu söylemek çok da isabetli değil diye düşünüyorum. Uluslararası sistem oldukça karmaşık bir sistemdir. Tabi ki bazı etkisizlikleri var. Fakat belki de, bizim sahne önünde göremediğimiz çeşitli görüşmelerle bu sistem dolaylı yollarla ülkelerin politikalarına tesir ediyor. Hiçbir devlet diplomatik repütasyonuna zarar gelsin ve diğer devletler tarafından meşru değilmiş gibi değerlendirilsin istemez. O yüzden de bu kararlara uymaya çalışırlar. Mahkemenin yaptırım gibi bir gücü yok. Ordusu, kolluğu falan yok. Ancak mahkeme kararlarına riayet edilir. Riayet edilmediğinde de başka sonuçları olur. Örneğin devletler, uluslararası hukuku çiğneyen devlete karşı yaptırım uygulayabilirler."

EKSİK AMA ÖNEMLİ KARAR

Harici editörü Cansu Yiğit, İsrail'e yönelik suçlamaların “makul seviyede” ispatlandığı ve İsrail’in soykırım suçundan yargılanacağına hükmettiğine değindi:

"Mahkeme, Gazze'de yaşanan insani trajedini için endişe dile getirildi. İhtiyati tedbir kararı verilerek, İsrail'in Gazze'deki insani durumu iyileştirmek ve soykırımı önlemek için önlemler alması ve 1 ay içerisinde mahkemeye rapor sunmasını istedi. Gazze'deki insani durumun “acil tehlike” teşkil ettiğine hükmetti. UAD’nin durumun vahametini kabul etmesine rağmen İsrail için ateşkes kararı almaması bir eksiklik. Yine de karar çok önemli. Bu karardan sonra özellikle Avrupa için İsrail’i savunmak artık o kadar kolay olamayacak. İsrail ve ABD’nin uluslararası alanda giderek yalnızlaşacağını söyleyebiliriz" diye konuştu.

Uluslararası hukukun yaptırım gücü olamaması bu karar için de geçerli olduğuna dikkat çeken Yiğit şunları söyledi:

"Durum şu: BM’nin yargı organı Gazze’de soykırım ihtimali var diyor. Ancak bunu durdurmak için mekanizması yok. Eğer ki bu karar üzerine Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) toplanır ve ateşkes kararı alırsa ancak o zaman İsrail durmak zorunda kalır. Ancak BMGK’da bu yöndeki önerilerin hepsi ABD tarafından reddedildi.'

"İSRAİL TEDBİR KARARLARINA UYMAYACAK"

Gazeteci Yiğit, kararın İsrail tarafından uygulanmayacağını da dile getirdi. Ancak Yiğit'e göre bu kararla uluslararası siyasette ABD ve İsrail yalnızlaşacak. Bunun İsrail'in operasyonlarında sınırlama getireceğini belirten Yiğit ABD'nin bu konuda elinin güçlenmesi için İsrail'e baskı yapacağını belirtti.

Haber Kaynağı : Melik Çelik