Zehirli gemi Türkiye’ye geliyor: Sadece boyasında 5-10 ton tehlikeli madde var

Aslı AĞIRDİL - 12punto.com.tr

Fransız “Orange” adlı şirkete ait, ömrünü tamamlamış Fransız bandıralı Raymond Croze adlı gemi söküm için Türkiye’ye geliyor. Tehlikeli atıklar barındıran geminin, bugün Aliağa Limanı’na ulaşması bekleniyor. 12punto’ya konuşan uzmanlar gemide bulunan kimyasalların insan sağlığına ve çevreye zararlarına dikkat çekerek, geminin Türkiye’ye gelmesinin engellenmesi gerektiğini söyledi.

Türkiye dünyanın çöplerinden sonra tehlikeli madde barındıran gemilerin de söküm merkezi haline gelmeye başladı. Gemi sökümü özellikle çevreye ve halk sağlığına etkileri nedeniyle dünyanın tartışmalı sektörlerinden birisi olarak biliniyor. Türkiye de, gemi söküm işlemlerinde sağlık ve çevresel etkileri nedeniyle şimdiden tartışılan ülke olarak kötü ün salmış durumda. 

18 Aralık’ta Toulon Limanı’ndan ayrılan Raymond Croze gemisi bugün Aliağa Anadolu Gemi Söküm (AGS) Tesisi’ne getirilecek.Geminin toksik ve kanserojen etkiye sahip polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH), karbon, hidrojen ve klor atomlarından oluşan poliklorlu Bifeniller (PCB), furanlar, dioksinler, ağır metaller, ağır yağlar, tribütültinler (TBT) başta olmak üzere birçok tehlikeli madde barındırdığı uzmanlarca öngörülüyor. Bu durum, çevre, halk sağlığı ve işçi güvenliği açısından ciddi bir tehdit oluşturuyor.

‘NOTİFİKASYON BELGESİ OLMASI GEREKİYOR’

12Punto'ya konuşan Eski Çevre ve Orman Bakanlığı Müsteşarı Prof. Dr. Mustafa Öztürk, gemideki tehlikeli maddelerin tek tek tespit edilmesi gerektiğini belirtti.

"Gemi bir ülkede hurdaya çıkacaksa ya da hurda olarak sökülecekse geminin öncelikle notifikasyon belgesi olması lazım. Notifikasyon belgesinin ekinde de tehlikeli maddeler envanteri olması lazım. Gemide ne kadar asbest olduğu ya da olmadığı, diğer maddelerin ne kadar tehlikeli olduğu, doğrudan kanser yapacak maddelerin de olup olmadığı  net olarak notifikasyon belgesinin ekinde olması lazım. Bu belgeler gemi milli olmadan önce kamuoyuyla paylaşılır.

Notifikasyon belgesini, özellikle de tehlikeli maddeler envanterini düzenleyen uluslararası bir kuruluştan sorgulama yapılır. Yine de soru işaretleri varsa uluslararası akredite kuruluşlarından yardım istenir. Bu yardımla gemiyle ilgili asbest dahil tehlikeli maddeler tek tek tespit edilir. Tespit belki birkaç gün ya da birkaç hafta sürebilir. Tespit edildikten sonra  notifikasyon belgesinin ekinde tehlikeli madde envanteriyle uyumlu olup olmadığının belgeleri ve bu belgeleme ışığında ülkeye girişine izin verilmeyeceğine, gemide bulunan asbestin ne kadar olduğunu ve diğer tehlikeli atıkların gemiden sökülüp alınması gerektiği ortaya konur.

Söküldüğü zaman nasıl söküleceği ve atığa dönüşeceği, ayrıca bu atıkların öncelikle nasıl döküleceği, nerede, nasıl bertaraf edileceği net olarak belirlenir. Sonrasında bakanlık tarafından kamuoyuyla paylaşılır. Buna göre de geminin gelip gelmeyeceği karar verilir"

GEMİ SÖKÜMÜNDE REKABET 

Öztürk, gemi sökümünde önde gelen ülkelerin çevre hassasiyetinin çok düşük olduğu ülkeler olduğunu da vurguladı:

"Gemi sökümünde Hindistan, Pakistan Endonezya, Türkiye ve benzeri ülkeler rekabet halinde. Bu çok sıkıntılı bir prosedür ve parası olan bir sektör. Fiyatı düşürmek için de firmalar el altından birbirlerini kötüler. Gemi söküldüğü zaman çok kıymetli maddeler elde ediyorlar. Böyle bir pazar var. Bu pazarların çoğu da çevresel hassasiyetin çok düşük olduğu ülkeler. Ülkelerde bunun yolu ise şeffaflık. Hesap vereceksin"

BAKANLIK BELGELERİ KAMUOYUYLA PAYLAŞMALI

"İzmir'in Aliağa bölgesinde yaşayanların önemli bir hassasiyeti var. Bakanlık da bu önemli hassasiyete duyarlı davranarak eline ulaşan belgeleri kamuoyuyla paylaşabilir. Uluslararası uzmanlar, gemiye çıkan ve incelemeyi yapan kişilerle raporu düzenler. Gemiye çıkan uzmanların bir kısmı Türk bir kısmı yabancı olabilir. İnceleyip birbirleriyle bu bilgiler paylaşılırsa yol haritası da ortaya konulur. Bu sebepten dolayı gemi geri gönderilebilir.            Bu tip gemiler tehlikeli madde içeriyorsa bunların Türkiye gibi ülkelere girmesi de uluslararası hukukta yasak zaten"

‘NEDEN TÜRKİYE’ DİYE SORULMASI LAZIM

Kimya Mühendisleri Odası Başkanı Mehlika Koç konuya ilişkin değerlendirmesinde geminin ilgili sivil toplum kuruluşları tarafından incelenmesini ve Türkiye'ye giriş yapmamasının gerektiğini belirtti.

Koç şunları aktardı:

"Asbets bildiğimiz üzere çok tehlikeli ve riskli bir yapıya sahip olan kimyasal maddedir. Ayrıca 2010’dan beri kullanılması yasaklı. Gemiler önceden üretildiği için içlerinde asbest olma olasılığı çok yüksek ki var. Fakat bu gemilerde hep asbest var deniyor ama bunun dışında çok daha farklı kimyasallar da olabilir. Dolayısıyla geminin Türkiye'ye sokulmaması lazım. Basel Antlaşması'na göre tehlikeli atıkların uluslararası kara sularında taşınması yasak. Tehlikeli atık içeren gemi ülkemize nasıl geliyor, neden bizim ülkemize sürükleniyor gibi bir takım soruların cevaplarının verilmesi lazım"

Koç, sadece gemide kullanılan boyada bile yaklaşık olarak 5-10 ton arasında tehlikeli madde bulunduğunu da vurguladı:

“Bu geminin yüzeylerinin minimum 5000 metrekare olduğunu varsayalım. Gemilerde yüzey boyamasına metrekare başına 5-10 kg boya kullanılır. Minimumunu alırsak 25 ton boya vardır. Bu boyaların %25'i TOKSİK unsurlar olan, AĞIR METALLER, PAH, PCB, ASBEST VB. MADDELERİN MİNİMUM AĞIRLIĞI 5-10 ton arasındadır, IHM de mg olarak bile gösterilmemiştir.”

AKCİĞER ZARI KANSERİNE NEDEN OLUYOR 

"Gemi Türkiye'de limana gelmeden önce envanterinin yetkili otoriteler tarafından belirlenmesi  gerekir. Bunu yapacak olan da Meslek Odaları, Kimya Mühendisleri Odası, Tabipler Birliği, İzmir Barosu gibi ilgili sivil toplum kuruluşlarının belirleyeceği bir heyetle gemide tehlikeli maddelerin incelenmesi ve bilgilerin güncellenmesi lazım. Türkiye'de uygulanan gemi sökümü de yanlış yapılıyor. Çok hunharca ve vahşice gemi sökümü yapılıyor ve bu gemi sökümü başta orada çalışan insanlara zararlı. Onun dışında bu atıklar sular vasıtasıyla yer altı sularına karışıyor, havaya karışıyor, çevre kirliliği yapıyor ve orada yaşayanlar bu havayı soluyorlar. Akciğer zarı kanserine neden oluyor. Sayılamayacak kadar çok zararı var bu geminin "

ÜLKE TEHLİKELİ ATIK ÇÖPLÜĞÜ HALİNE GELMİŞ

Türkiye’nin yabancı ülkelerden çöp de ithal edildiğini hatırlattığımız Koç, şunları söyledi:

"Bu duruma devlet otoriteleri ses çıkarmıyor. Bunu denetleyen Gemi Sanayicileri Derneği gibi bir dernek. Derneğin yetkinliği ve uzmanlığı nedir? Gemiyi az önce saydığım kurumlar ve uzman kişilerin oluşturduğu heyet denetlemelidir. Sökümler de uzmanların kontrolünde yapılmalıdır. Biz ne yazık ki ülke olarak tehlikeli atık çöplüğü, ithal atık çöplüğü haline gelmiş bir ülkeyiz. Çevreye, halk sağlığına, yer altı sularına verdiğimiz zararlar hiç konuşulmuyor maalesef"

Haber Kaynağı : Aslı Ağırdil