Siyaset yolunda engellenenler: Türkiye’de hangi liderler yasaklandı?

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu'na, 4 Kasım 2019 tarihinde yaptığı basın açıklamasında YSK üyelerine hakaret ettiği iddiası ile dava açıldı. 14 Aralık 2022'de mahkeme, İmamoğlu hakkında 2 yıl 7 ay 15 gün hapis cezası ve siyasi yasak kararı verdiğini açıkladı. Mahkemede alınan karar ise şu anda temyiz sürecinde.

27 Ocak 2025’teki basın toplantısında, “İlk kez duyacaksınız.” diyerek önemli açıklamalarda bulunacağını belirten İmamoğlu, konuşmasında, “Heybedeki turpun adı belli oldu.” ifadesini kullanarak bilirkişinin ismine dikkat çekmişti. Bu kişinin imzasını taşıyan raporlardaki usulsüzlük iddialarına değinen İmamoğlu hakkında, "bilirkişiyi hedef göstermek" ve "yargı görevini yapanı etkilemeye teşebbüs" suçlamalarıyla İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından soruşturma açıldı. Hazırlanan iddianamede ise İmamoğlu için 2 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası ve siyasi yasak isteniyor.

Peki, Türkiye'de daha önce hangi siyasi isimler siyasi yasak aldılar?

NECMETTİN ERBAKAN 5 YIL SİYASİ YASAK ALDI

1969'da bağımsız milletvekili seçilerek adım attığı politikada ilk olarak 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra siyaset yapması yasaklanan Erbakan, yasağının kalkması üzerine 1987 yılında Refah Partisi'nin genel başkanı olmuş, 1995 yılında RP-DYP Koalisyon hükümetinde başbakanlık yapmıştı.

28 Şubat 1997 süreciyle yıkılan hükümetten sonra Anayasa Mahkemesi'nin, 16 Ocak 1998'de 'laiklik karşıtı eylemlerin odağı olduğu' gerekçesiyle Refah Partisi'ni kapatmasının ardından, Erbakan'a 5 yıllık siyaset yasağı konulmuştu. Erbakan ile birlikte genel başkan yardımcılarından Ahmet Tekdal, Şevket Kazan ile Şevki Yılmaz, Hasan Hüseyin Ceylan ve RP'den ayrılan İbrahim Halil Çelik'in milletvekillikleri düşürülerek 5 yıllık siyaset yasağı getirilmişti.

SÜLEYMAN DEMİREL'E SİYASİ YASAK

1980 darbesi sonrasında Türk siyasetinde önemli bir kırılma yaşandı ve birçok siyasi lider gibi Süleyman Demirel de siyasi yasaklarla karşı karşıya kaldı. 12 Eylül darbesi, dönemin başbakanı Süleyman Demirel'i görevden aldı ve diğer siyasi liderlerle birlikte onun da siyasi faaliyetlerini yasakladı. 1982 Anayasası’nın yürürlüğe girmesiyle, Demirel dahil tüm eski siyasilere 10 yıl boyunca siyasetten men cezası getirildi. 

1980'li yıllar boyunca Türkiye’de askeri yönetimin kontrolü devam etti ve siyasi yasaklı liderler ancak 1987 yılında yapılan referandumla yeniden siyasete dönebilme şansı yakaladı. Bu referandumda siyasi yasakların kaldırılması %50,16 gibi küçük bir farkla kabul edilince, Süleyman Demirel de tekrar aktif siyasete dönebildi. 1983'te kurulan Doğru Yol Partisi’nin (DYP) doğal lideri olarak görülen Demirel, yasaklar kalktıktan sonra partinin başına geçti ve 1991 seçimlerinde DYP’yi iktidara taşıyarak yeniden başbakan oldu. 

BÜLENT ECEVİT YASAK SONRASI DSP'YE GEÇTİ

12 Eylül 1980 darbesi sürecinden etkilenen isimlerden biri de dönemin Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Bülent Ecevit oldu. Darbe sonrası CHP kapatıldı ve Ecevit’e de diğer siyasi liderler gibi 10 yıl süreyle siyasi yasak getirildi.

1987’de yapılan referandumda siyasi yasakların kaldırılması kabul edilince, Ecevit de siyasete dönme şansı yakaladı. 1985 yılında eşi Rahşan Ecevit tarafından kurulan Demokratik Sol Parti'ye (DSP) katıldı ve 1989'da partinin genel başkanı oldu. 1990’lı yıllarda DSP’yi büyüterek yeniden güçlü bir siyasi figür haline geldi ve 1999 seçimlerinde partisini birinci çıkararak başbakan oldu.

ALPARSLAN TÜRKEŞ 4 YIL 7 AY TUTUKLU KALDI

12 Eylül 1980 darbesi sonrasında Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel Başkanı Alparslan Türkeş siyasi yasak ve hapis cezası aldı. 12 Eylül günü sabah saat 4'te ordunun yönetime el koymasının ardından diğer siyasi liderler (Demirel, Ecevit, Erbakan vb.) hemen gözaltına alınırken, Türkeş, darbeden yedi saat önce evinden ayrıldığı için başlangıçta yakalanamadı. Darbenin ertesi günü, Kenan Evren yayımladığı bildiride Türkeş’in de teslim olması gerektiğini duyurdu. Türkeş, 15 Eylül günü saat 04.00 civarında evine döndü ve birkaç saat içinde inzibat erleri tarafından gözaltına alındı. Önce Erbakan'la birlikte İzmir'deki Uzunada Deniz Üssü'ne götürüldü ve burada bir villada 20 gün kadar tutuldu. Daha sonra Ankara Mamak’taki Sıkıyönetim Savcılığı'na götürülerek sorgulandı.

29 Nisan 1981’de, Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 Numaralı Askeri Mahkemesi tarafından açılan "MHP ve Ülkücü Kuruluşlar Davası" kapsamında, Türkeş hakkında idam cezası istemiyle dava açıldı. Yargılama sonucunda 11 yıl 10 ay hapis cezasına çarptırıldı ve toplam 4 yıl 7 ay 25 gün tutuklu kaldıktan sonra, 9 Nisan 1985’te tahliye edildi. 1982 Anayasası gereği kendisine 10 yıl süreyle siyasi yasak getirildi. 1987’de yapılan referandumla yasakların kalkmasının ardından siyasete dönen Türkeş, 24 Ocak 1993'te MHP’nin tekrar açılmasıyla partini başına geçti. 1995 seçimlerinde Meclis’e geri döndü. 

RECEP TAYYİP ERDOĞAN'DA SİYASİ YASAK ALDI

1997 yılında İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, kapatılan Refah Partisi Siirt İl Başkanlığı'nın 6 Aralık 1997'deki açık hava toplantısında konuştu. Yaptığı konuşmada okuduğu şiirde geçen, "minareler süngümüz, camiler kışlamız, kubbeler miğferimiz" sözleri nedeniyle hakkında dava açılan Erdoğan, Diyarbakır 3 No'lu Devlet Güvenlik Mahkemesi tarafından "halkı din ve ırk farklılığı gözeterek, kin ve düşmanlığa tahrik etmek" suçundan 10 ay hapis cezasına çarptırıldı. Mahkemenin verdiği ceza ertelenmedi ve paraya çevrilmedi. 

Erdoğan, kararın temyiz edilmesi için Yargıtay’a başvurdu ancak 23 Eylül 1998’de Yargıtay 8. Ceza Dairesi, cezayı oy çokluğuyla onayladı. Bu karar doğrultusunda Erdoğan’ın belediye başkanlığı düşürüldü ve seçim ile seçilme hakkı elinden alındı. Siyasi Partiler Kanunu ve Milletvekili Seçimi Kanunu gereğince herhangi bir siyasi partiye üye olamayacağı gibi milletvekili ya da belediye başkanı seçilme hakkını da kaybetti. Erdoğan, ceza indirimi uygulanarak 4 ay Kırklareli Pınarhisar Cezaevi'nde hapis yattı.

Haber Kaynağı : 12punto