Gazeteciler mağdur olmaz demişlerdi, 33 gazeteciye soruşturma açıldı

Bilindiği üzere, 13 Ekim 2022 tarihli "Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" isimli torba kanunun 29. maddesi eleştirel gazetecilerin korkulu rüyası hâline gelmiş durumda. Bu madde ile Türk Ceza Kanunu’na eklenen 217/A maddesi “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” başlığını taşıyor. Daha önce bu maddeyle ilgili NewsLabTurkey’de bir yazım yayımlandığı için ayrıntılara girmeyeceğim.

Yasa maddesinin hararetli savunucuları bu maddenin gazetecilere uygulanmayacağını defalarca ifade etmişlerdi. Örneğin hukukçu Prof. Dr. Selami Kuran şunları söylemişti: “Buna göre sadece gerçek dışı haber, fake news, yalan haber suç oluşturmaz. Gerçek dışı haberin yanında saikin yani özel kastın sırf halk arasında korku endişe, korku veya panik yaratmaya yönelik olması lazım. Özel kastın varlığını Cumhuriyet Savcısının ispat etmek yükümlülüğü var. Bu da kolay değildir. Ayrıca elverişlilik şartı, kamu barışını bozmaya elverişli somut ve yakın tehlikeyi işaret ediyor.”

Dönemin AK Parti Grup Başkan Vekili Mahir Ünal da gazetecilerin mağdur olmayacağını ısrarla vurgulamıştı: “Dezenformasyon tek başına gerçek dışı bir bilgiyi yaymak değildir. Dezenformasyon bunların toplamını koordineli bir şekilde ortak bir amaca dönük belli bir süre içerisinde yayma işidir. Bir bilgi ya da haberin yanıltıcı olduğuna yargı karar verecek. Peki aranan koşullar ne? Suçun teşekkülü için tam beş maddenin, beşinin de varlığı aranacak. Yani; 1) Yayılan haber gerçek olmayacak. 2) Ülkenin güvenliği ve kamu sağlığı ile ilgili gerçekdışı haber olacak. 3) Halk arasında panik, korku ve endişe oluşturma kastı taşıyacak. 4) Kamu barışını bozmaya elverişli olacak. 5) Bunlar aleni biçimde yapılacak. Altını çiziyorum, beş unsurun bir aradalığı aranacak. Bu beş unsurdan üçü varsa suç teşkil etmeyecek.”

Başta gazetecilik meslek örgütleri ve benim gibi bu konuları yakından takip eden akademisyenler ise yasa maddesinin sansür yasası gibi işleyeceğini, gazeteciler hakkında suçlama yapmanın kolaylaşacağını savunmuşlardı. Nitekim öyle de oldu. Benim tespit edebildiğim kadarıyla tam 33 gazeteci bu maddede belirtilen, “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasına konu oldu. Bunlardan bazıları hakkında soruşturma açıldı, bazıları gözaltına alındı, bazıları da tutuklandı. Öncelikle tarihe not düşmek için bu isimleri ve hangi haberlerden dolayı suçlandıkları bilgisini paylaşacağım.

Soruşturma geçiren gazeteciler listesi

? Hüsniye Karakoyun ve Mahmut Karakoyun: Gazeteciler tarafından sansür yasası olarak adlandırılan bu yasa kapsamında Tunceli Emek Gazetesi sahibi Hüsniye Karakoyun ile gazetenin Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Mahmut Karakoyun hakkında yapılan suç duyurusuna Tunceli Cumhuriyet Savcılığı tarafından takipsizlik kararı verildi. “Tunceli’de Beş Adet Portatif Tuvalet için Resmi Açılış Töreni Düzenlendi” başlıklı haber için yapılan suç duyurusuna takipsizlik kararı veren savcı, gerekçe olarak, haberin yayımlandığı tarih olan 12 Ekim 2022’de dezenformasyon yasasının henüz yürürlükte olmadığını, ayrıca haberin yayımlanmasında toplumsal ilgi ve kamu yararı bulunduğunu belirtmişti.

? Sinan Aygül: Sansür yasasından ilk etkilenen gazeteci Bitlis Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Sinan Aygül oldu. Aygül, Twitter hesabından, Bitlis’te gerçekleştiği iddia edilen bir cinsel taciz vakasına dair paylaşımlar yapmış, ardından bu tweet’leri silip, yanıldığını söyleyerek özür de dilemişti. Buna rağmen, Sinan Aygün 14 Aralık’ta apar topar gözaltına alındı, ardından tutuklandı ve nihayetinde 10 ay da ceza aldı. Bu ceza, dezenformasyon maddesi kapsamında verilen ilk ceza idi aynı zamanda.

? Aslıhan Gençay: Gazeteci Aslıhan Gençay’ın Gazete Davul isimli haber sitesinde 29 Aralık 2022 tarihinde yayımlanan “Bitmeyen Çıplak Arama” başlıklı haberi gerekçe gösterilerek TCK 217/A “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla başlatılan soruşturmada 10 Nisan 2023 tarihinde takipsizlik kararı verildi.

? Oktay Candemir: Van’ın Muradiye ilçesinde yaşanan bir cinsel istismar olayını haberleştiren gazeteci Oktay Candemir hakkında, “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla soruşturma başlatıldı.

? Mehmet Güleş: Gazeteci Mehmet Güleş, deprem bölgesinde yaptığı bir röportaj nedeniyle soruşturma geçirdi. Güleş’e emniyet ifadesinde, röportaj yaptığı kişinin “Burada AFAD yok, UMKE yok. Burada halk kendi imkanlarıyla savaşıyor. Halkımız yalnız bırakıldı” şeklindeki ifadeleri kullandığı yönündeki iddialar soruldu. Gazeteci Güleş, haftanın her günü imza verme ve yurt dışına çıkış yasağı konularak serbest bırakıldı.

? Oğuzhan Uğur: YouTuber Oğuzhan Uğur’un sahibi olduğu Babala TV hesabından yapılan bazı paylaşımların vatandaşlar arasında korku ve paniğe neden olduğu, bu nedenle arama-kurtarma çalışmalarında aksamalar yaşandığı gerekçe gösterilerek, “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçundan soruşturma başlatıldı. 

? Mir Ali Koçer: Serbest gazeteci Mir Ali Koçer, BBC Türkçe’nin 24 Şubat’taki haberine göre Diyarbakır’da deprem sonrası yaptığı haberler nedeniyle soruşturmaya uğradı. Habere göre, sahada çalışırken karakola gelmesi istenmiş, karakola gittiğinde ise hakkında dezenformasyon yasası kapsamında soruşturma açıldığı söylenmişti. Koçer, polisin kendisini deprem bölgelerinden geçtiği haberlerle ilgili olarak sorguladığını ve sahte bilgiler yaymakla suçladığını anlatmıştı.

? Ali İmat ve İbrahim İmat: Osmaniyeli bu iki yerel gazeteci, depremzedeler için gelen çadırların bekletildiğine ilişkin paylaşımları nedeniyle “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla 27 Şubat’ta tutuklandılar. Bu iki kardeş tutuklandıktan 1 ay sonra çıktıkları ilk mahkemede hakim kararıyla serbest bırakıldı.

? Ahmet Sesli: Gazeteci Ahmet Sesli Twitter hesabından 15 Şubat’ta yaptığı bazı paylaşımlar nedeniyle 28 Şubat’ta dezenformasyon yapma suçlamasıyla ifadeye çağrıldı. Sesli, paylaşımlarında depremde ölenlerin sayısının AFAD tarafından açıklanandan fazla olduğunu ima etmişti.

? Gökhan Özbek: Gazeteci Gökhan Özbek 1 Mart’ta 23 Derece kanalında dezenformasyon yapma suçlamasıyla gözaltına alındı. Özbek gözaltına alınışını, sosyal medya hesabından duyurmuştu. Gazetecinin avukatı yaptığı açıklamada, “Gökhan Özbek sadece 23 Derece kanalından yaptığı haberlerle suçlanıyor. Suçlamalar arasında depremzedelerden milletvekillerine kadar pek çok kişinin açıklamalarının haberleştirilmesinden ibaret görseller bile var. İnanılır gibi değil! Sadece gazetecilik yaptığı için gözaltında tutuluyor. Yapılan haberler hiçbir somut dayanağı olmayan şekilde yorumlanarak ‘Şu ima edildi’, ‘Bu söylenmeye çalışıldı’ şeklinde ithamlarda bulunuluyor” dedi. Gazeteci Özbek sorgusunun ardından serbest bırakıldı.

? Fırat Bulut: Gazeteci Fırat Bulut bir ay süresince deprem bölgesinden haber geçtikten sonra Ankara’ya dönüşünde havaalanında gözaltına alındı. Bulut gözaltına alındığını sosyal medya hesabından şu ifadelerle duyurdu: “Bir aydır deprem bölgesinde haber yapıyorum. Bu akşam geldiğim Ankara Esenboğa’da gözaltına alındım. Bingöl Sulh Hakimliği hakkımda alenen yalan bilgi yaymaktan soruşturma açmış. Depremde yoktular, soruşturma ile susturmaya çalışıyorlar.” Fırat Bulut sorgusunun ardından serbest bırakıldı.

? Canan Kaya: İstanbul Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığı gazeteci Canan Kaya hakkında 13 Şubat 2023 tarihinde YouTube kanalından yaptığı deprem yayınını gerekçe göstererek, “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yaymak” suçlamasıyla soruşturma başlattı. Soruşturmaya konu olan, “AFAD’ın Bölge Lojistik Deposu dört gün boyunca çalışmadı” iddiasının CHP Milletvekili Abdurrahman Tutdere tarafından da araştırıldığını ifade eden Kaya, konunun haber değeri olduğunu söyledi. Kaya, Adıyaman’da görev yapan gazeteci Abdullah Aslan’ı bu sebeple yayınında konuk ettiğini belirtti.”

? İsmail Arı: Gazeteci İsmail Arı, 29 Ocak 2023 tarihinde BirGün’de yayımlanan “Ev değil resmen ölüm satıyorlar” başlıklı haberi nedeniyle “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla savcıya ifade verdi. Güngören Belediyesi’nin suç duyurusunda bulunduğu ve depremden yaklaşık bir hafta önce yayımlanan haberde, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin, “İlk depremde felaket yaşanır. Zemin bataklık” diye itiraz ettiği bir araziye 96 daire ve 9 dükkân inşa ettiği bilgisi verilmişti.

İsmail Arı hakkında ayrıca 21 Mart’ta yine BirGün’de yayımlanan “Halkı zehirlemişler” başlıklı haberi nedeniyle bu kez de Kızılay’ın şikâyeti üzerine dezenformasyon yapma suçlamasıyla soruşturması başlatıldı.

? Merdan Yanardağ: Gazeteci Merdan Yanardağ hakkında, 12 Mayıs’ta sosyal medya hesabından yaptığı bir paylaşım nedeniyle dezenformasyon yaptığı iddiasıyla soruşturma açıldı. Yanardağ paylaşımında şunları yazmıştı: “Türkiye’nin siyasal ve toplumsal yaşamını derinden etkileyecek önemli bir olayı, -geç bir saatte de olsa- kamuoyu ile paylaşmak gerektiğini düşünüyorum. Çünkü kaynağıma güvendim. Kemal Kılıçdaroğlu’na suikast yapacak bir grubun Gürcistan’a Türkiye’ye girdiği belirtiliyor.”

? Ahmet Kanbal: Gazeteci Ahmet Kanbal’ın 14 Mayıs’ta sosyal medya hesabından yaptığı, “Mardin’den; 1363 Nolu sandık kayboldu… Sandık başkanı ve oy torbasını arama çalışması başlatıldı…” şeklindeki paylaşımı nedeniyle “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla soruşturma açıldı. Oysa parti avukatları sandığın kaybolduğuna ilişkin İlçe Seçim Kurulu Başkanlığına dilekçe vermişlerdi.

? Ruşen Takva: Gazeteci Ruşen Takva’ya 8 Aralık 2022’de sosyal medya hesabından yaptığı bir paylaşım nedeniyle 22 Mayıs’ta dezenformasyon yapma suçlamasıyla dava açıldı. Ruşen Takva söz konusu paylaşımında şunları yazmıştı: “Hakkari MHP İl Başkanının çarşı ortasında bir kişiyi silahla vurdu iddiası sonrası kent merkezi karıştı ve esnaf kepenk kapattı. Olaydan sonra MHP İl Başkanının hem akrabası hem yakın koruması ‘ben vurdum’ diyerek teslim oldu. Soruşturma sürüyor.” Gazeteci Ruşen Takva’ya açılan davanın ilk duruşması 19 Temmuz’da yapıldı. Gerçekleşen olaya, olayla ilgili paylaşımlara ve açılan davaya bakılırsa gazetecilik faaliyetinden dolayı gazeteci ceza alabilir görünüyor. 

? Yüsra Batıhan: Gazeteci Yüsra Batıhan hakkında, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından, 6 Şubat tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlere dair sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek, “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” iddiasıyla soruşturma açıldı. 

? Serdar Akinan: Gazeteci Serdar Akinan, YouTube kanalında yaptığı yayınlar gerekçe gösterilerek 19 Nisan 2023 tarihinde “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla gözaltına alındı. Akinan 20 Nisan 2023 tarihinde yurt dışına çıkış yasağı ve adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı. 

? Emre Orman: Gazeteci Emre Orman, X hesabından 12 Şubat 2023 tarihinde yaptığı bir paylaşımda Ahmet Güreşçi isimli yurttaşın jandarma karakolunda işkenceyle öldürüldüğüne dair Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD) tarafından yapılan açıklamayı aktardı. Bu paylaşım üzerine Emre Orman hakkında “devletin askeri teşkilatını alenen aşağılama”, “suç uydurma” ve “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” şüphesiyle yürütülen soruşturmada 5 Mayıs 2023 tarihinde takipsizlik kararı verildi.

? Sıddık Güler: Van’ın yerel haber sitesi Serhat News Genel Yayın Yönetmeni Sıddık Güler’in 19 Haziran 2023 tarihinde yayımladığı, “Van İl Kültür ve Turizm Müdürüne, AKP’li vekil komplo mu kurdu?” başlıklı haber nedeniyle haberde adı geçmeyen AKP Van Milletvekili Kayhan Türkmenoğlu’nun şikâyetiyle “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla soruşturma başlatıldı. 

? Onur Öncü: Artı TV sunucusu Onur Öncü, Cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turunda “Hakkari, Diyarbakır ve Urfa’da çeşitli sandıklarda Yeşil Sol Parti’ye verilen oyların MHP’ye yazıldığı” yönündeki iddiayı X’te paylaştığı için 13 Eylül 2023 tarihinde ifade verdi. Gazeteci Öncü hakkında “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma suçu” kapsamında soruşturma başlatılmıştı. 

? İlknur Bilir: Gazeteci İlknur Bilir, 6 Şubat depremleri döneminde yaptığı haber paylaşımlarıyla “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla 16 Eylül 2023 tarihinde gözaltına alındı. Bilir, savcıya ifade vermesinin ardından serbest bırakıldı.

? Batuhan Çolak: Aykırı isimli sosyal medya hesabının sahibi ve bu adla yayımlanan haber sitesinin Genel Yayın Yönetmeni Batuhan Çolak, sığınmacı ve mülteci karşıtı paylaşımlar yaptığı gerekçesiyle 20 Eylül 2023 tarihinde gözaltına alındı. Çolak, “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” ve “halkı kin ve düşmanlığa alenen tahrik etme” suçlamasıyla 24 Eylül’de tutuklandı. Çolak, 27 Ekim 2023 tarihinde mahkeme tarafından tahliye edildi. 

? Süha Çardaklı: Ajans Muhbir isimli sosyal medya hesabının sahibi Süha Çardaklı, Batuhan Çolak’la aynı gün (20 Eylül 2023) aynı suçlamayla gözaltına alındıktan sonra 24 Eylül’de tutuklandı. Batuhan Çolak 27 Ekim’de serbest bırakıldığı halde Süha Çardaklı’nın tahliye talebi reddedildi.         Çardaklı da “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” ve “halkı kin ve düşmanlığa alenen tahrik etme” suçlamasıyla tutuklanmıştı.

? Tolga Şardan: Uzun yıllar Milliyet gazetesinde güvenlik ve yargı muhabirliği yapan gazeteci Tolga Şardan, 1 Kasım 2023 tarihinde T24’te yayımlanan “MİT’in Cumhurbaşkanlığı’na sunduğu ‘yargı raporu’nda neler var?” başlıklı yazısı gerekçe gösterilerek “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla önce gözaltına alındı, ardından tutuklandı. Yazıya 2 Kasım 2023 tarihinde erişim engeli getirildi. Tolga Şardan, mahkemeye yapılan itiraz sonucu 6 Kasım 2023 tarihinde yurt dışına çıkmamak şartıyla tahliye edildi.

? Dinçer Gökçe: Halktv.com.tr Yazı İşleri Müdürü Dinçer Gökçe, yaptığı bir haber nedeniyle 1 Kasım 2023 tarihinde “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla önce gözaltına alındı, ardından adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.

? Cengiz Erdinç: Kısa Dalga yazarı gazeteci Cengiz Erdinç, “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla 2 Kasım 2023 tarihinde gözaltına alındı. Erdinç’in yapılan sorgusundan, 31 Ekim’de yaptığı bir X paylaşımının gerekçe gösterildiği anlaşılıyor. Cengiz Erdinç, 3 Kasım tarihinde adli kontrol şartı ve yurt dışına çıkış yasağı konularak serbest bırakıldı.

? Uğur Koç, Uğur Şahin ve İsmail Arı: Pasifik İnşaat’ın sahibi Fatih Erdoğan’ın şikâyeti üzerine BirGün çalışanı 3 gazeteci hakkında “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla soruşturma başlatıldı.

? Evrim Kepenek: Bianet editörü gazeteci Evrim Kepenek’e, 6 Şubat’ta yaşanan deprem felaketi sırasında yaptığı paylaşımlar nedeniyle 2 Kasım 2023 tarihinde “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla soruşturma başlatıldı. Gazeteci Evrim Kepenek, 3 Kasım 2023 tarihinde ifade verdi.

Anayasa Mahkemesi basın özgürlüğü lehine karar verebilir

Anayasa Mahkemesi yarın (8 Kasım 2023) tarihinde TCK 217/A maddesinin iptali ve yürürlüğünün durdurulması talebini görüşecek. Gazetecilik örgütleri bu sansür maddesinin iptali için çaba gösteriyor, açıklamalar yapıyorlar. Anayasa Mahkemesi’nin iki nedenden dolayı bu maddeyi iptal edeceğini düşünüyorum. Bunlardan ilki, yasa maddesinin gazeteciler üzerinde “caydırma etkisi” oluşturmasıdır. Ülkede basın özgürlüğünün var olduğunu söyleyebilmemiz için gazetecilerin yargılanma korkusu olmadan haber ve yorum yapabilmeleri gerekir. Bu yasa maddesi gazetecilerde yargılanma korkusu oluşturmuştur.

Örnekler de bu korkunun nedensiz olmadığını göstermektedir. İkinci neden, yasa maddesindeki belirsizliktir, nesnel kriterlerin olmayışıdır. Örneğin bir haberin yalanlanmış olması onun yalan olduğunun göstergesi değildir. Zaman zaman yöneticiler hoşa gitmeyen uygulamaların varlığını yalanlayabilmektedirler. Ayrıca, kasıtlı yalan ile yanlış haber konusunu da ayrı değerlendirmek gerekir. Dahası, gerçek bir gazetecinin, gazetecilik mesleğini onuru bilen bir gazetecinin kasıtlı yalan haber yapabileceğine asla ihtimal vermiyorum. Gazetecileri ve gazeteciliği savunmamız gerekiyor. 

Umarım Anayasa Mahkemesi gazetecileri rahatlatan, gazeteciliğin önemini hatırlatan bir karar verir yarın (bugün).

Haber Kaynağı : 12punto