Canlıların çoğunda neden 2 cinsiyet var?

Canlılar doğada farklı üreme biçimlerine sahip olsa da, büyük çoğunluğu dişi ve erkek olmak üzere iki cinsiyete ayrılmıştır. Oysa eşeysiz üreme gibi farklı yöntemler de mümkündür. Peki, neden doğadaki türlerin büyük bir kısmı eşeyli üreme sistemine yönelmiş ve cinsiyetleri ikiye ayırmıştır? Evrimsel süreçte bu ayrım nasıl ortaya çıkmış ve biyolojik avantajları nelerdir? İşte canlılarda 2 cinsiyet olmasının sebepleri.

EŞEYLİ ÜREME NEDEN VE NASIL EVRİMLEŞTİ?

Yaklaşık 1,2 milyar yıl önce canlılar eşeysiz üremeden eşeyli üremeye geçiş yaptı. Eşeysiz üreme, bireyin kendi genetik kopyasını oluşturmasını sağlarken, eşeyli üreme farklı bireylerden gelen genlerin karışmasını mümkün kıldı.

Genetik çeşitlilik, eşeyli üremenin en önemli kazanımlarından biri oldu. Farklı bireylerden gelen genlerin karışması, popülasyonların çevresel değişimlere ve hastalıklara karşı daha dayanıklı hâle gelmesini sağladı. Eşeysiz üremede bireyler tamamen aynı genetik yapıya sahip olduğu için, popülasyon belirli tehditler karşısında büyük risk altına giriyordu. Eşeyli üreme sayesinde çeşitlilik arttı ve doğal seçilim süreci hızlandı.

CİNSİYETLERİN ORTAYA ÇIKIŞI NASIL GERÇEKLEŞTİ?

Başlangıçta, eşeyli üreme yapan organizmalar izogami adı verilen bir sistemle ürüyordu. Bu sistemde, tüm üreme hücreleri (gametler) birbirine benziyordu. Ancak zaman içinde gametler farklılaşmaya başladı ve anizogami olarak adlandırılan süreç ortaya çıktı.

Bu süreç sonucunda, büyük ve enerjice zengin olan yumurta hücreleri dişilerin gametleri hâline gelirken, küçük ve hareketli sperm hücreleri erkeklerin gametleri oldu. Bu işbölümü üreme sürecinin daha verimli işlemesini sağladı. Büyük gametler embriyonun gelişimi için gerekli besinleri sağlarken, küçük gametler hızlı hareket ederek döllenme sürecini kolaylaştırdı.

CİNSEL SEÇİLİM TÜRLER ÜZERİNDE NASIL BİR ETKİ YARATTI?

Cinsel seçilim, belirli özelliklere sahip bireylerin çiftleşme şansını artırmasıyla ortaya çıkar. Örneğin, renkli tüyleri olan bir erkek tavus kuşu, dişilerin daha fazla ilgisini çeker ve genlerini sonraki nesillere daha fazla aktarma şansı elde eder. Erkekler arasındaki rekabet ve dişilerin seçici olması, bu sürecin temel dinamiklerini oluşturur. Örneğin, güçlü bir erkek aslan, dişileri koruyarak üreme hakkı kazanabilir. Dişiler ise en sağlıklı ve güçlü genlere sahip erkekleri seçerek nesillerinin devamını garanti altına almaya çalışır.

CİNSİYETLER NASIL BELİRLENİR?

Doğadaki cinsiyet belirleme mekanizmaları farklılık gösterebilir. Örneğin, memelilerde XY cinsiyet belirleme sistemi yaygındır; erkekler XY, dişiler XX kromozomlarına sahiptir.

Bazı kuşlar ve sürüngenlerde ZW sistemi görülür. Ayrıca, bazı türlerde çevresel faktörler cinsiyeti belirleyebilir. Örneğin, kaplumbağalarda yumurtaların geliştiği sıcaklık, bireyin dişi mi erkek mi olacağını belirleyebilir. Salyangozlar gibi bazı türler ise hermafrodit olarak hem erkek hem dişi üreme organlarına sahiptir.

NEDEN ÜÇ YA DA DAHA FAZLA CİNSİYET YOK?

Üç ya da daha fazla cinsiyet olması, üreme sürecini karmaşık hâle getirirdi. Daha fazla cinsiyet, uygun eş bulmayı zorlaştırarak üreme başarısını düşürebilirdi. Ayrıca, genetik rekombinasyonun en verimli şekilde gerçekleşmesi için iki cinsiyetli sistem daha avantajlıdır. Fakat doğada istisnalar da vardır; tek hücreli bir organizma olan Tetrahymena thermophila adlı canlıda yedi farklı cinsiyet bulunur.

Haber Kaynağı : 12punto