Prof. Dr. Mehmet Ceyhan: 'Türkiye bilim açısından 100 yıl geriye gitti'

12punto.com.tr / Ayşegül Aydoğan Atakan

Aşılama tıbbın en önemli kazanımlarından. Hatta uzmanların deyimiyle, insan ömrünü yüzde 70 oranında uzatmayı başaran bilimin en büyük buluşu.

Son 50 yılda 150 milyon yaşamın aşılar sayesinde kurtulduğunu belirten uzmanlar, son yıllarda aşılama çalışmalarından çok aşıya karşı güvensizlik ve aşı karşıtı oluşumlarla mücadele ediyorlar.

Halk sağlığı uzmanları, aşıya karşı güvensizliğin salgınları artırabileceği yönünde uyarırken aşılama oranları konusunda yetkili kurumların sağlıklı veri açıklamadığını bildiriyor. 

1940’lı yıllarda dünyada kendi aşısını üreten üç ülkeden biriyken ve Kurtuluş Savaşı sırasında dahi aşı üretimine ara vermeyen Türkiye’de bağışıklama konusunda gelinen nokta, bu alanda yıllarca çaba ve yoğun emek veren uzmanları çaresiz bırakıyor. 

Dünya Sağlık Örgütü, aşı kararsızlığını küresel sağlığı en çok tehdit eden 10 sorundan biri olarak gösteriyor.  Aşı haftası nedeniyle Halk Sağlığı Uzmanları Derneği’nin çevrimiçi düzenlediği ‘Aşı Kararsızlığı Sempozyumu’nda da aşı kararsızlığının ülkemizdeki en önemli halk sağlığı sorunlarından biri olduğu vurgulandı. 

Türkiye’de aşı ve bağışıklama çalışmaları denildiğinde ilk akla gelen isimlerden biri olan Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Başkanı ve Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı’ndan emekli öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Ceyhan’ın Dünya Aşı Haftası nedeniyle görüşlerine başvurmadan olmazdı.

Prof. Dr. Ceyhan, aşı kararsızlığı, aşı reddi gibi tartışmalarla birlikte geride bıraktığımız son birkaç yılda neler olup bittiğini 12punto okurları için değerlendirdi.

AŞI KARARSIZLIĞI DOĞU'DA 9 KAT FAZLA

Aşı karşıtı hareketlerin sponsor firmalarla desteklendiğini belirten Prof. Dr. Ceyhan, "2000’li yıllardan itibaren ise çok ciddi oranda bazı firmaların sponsorluk desteğiyle ses çıkarmaya başladılar. ‘Sağlığı koruyan doğal yöntemler’ sloganlarıyla piyasaya sürülen ürünlerin üreticisi bu firmalar, doğal olarak aşıları rakip görüyor.

Halk bu kişileri bilim insanı zannediyor ama bilimle hiçbir alakaları yok. Ellerinde bilimsel veri yok, araştırma yok. Bu kişiler yüzünden Türkiye’de bilime ve bilim insanına bakış 100 yıl geriye gitti. Bu durum aşı için de geçerli. Ortaçağ’da oluyordu bunlar" diye konuştu. 

2017’de 40 bin kişiye ulaşan aşı reddinin özellikle Doğu Anadolu bölgesinde önemli bir sorun olduğuna işaret eden Ceyhan, "Bu bölgede aşı kararsızlığı, Marmara bölgesine göre 9 kat fazla görülüyor. Bunun nedeni o bölgede hakim olan cemaatler ve dini gruplar. Sağlık bilgisi, eğitimi olmayan halk, cemaat liderlerinin söyleminden etkileniyor" bilgisini verdi.  

'AŞI KONUSUNDA DIŞA BAĞLIYIZ'

Türkiye’de uzun yıllardır aşı üretilmediğini belirten Prof. Dr. Ceyhan, aşıda tamamen dışa bağımlı hale geldiğimizi söylüyor. 

"Salgın yaratabilen bulaşıcı hastalıklar, aynı deprem gibi. 21. yüzyıldaki pandemi sayısı büyük depremlerden daha fazla.  Ne zaman olacağını bilmiyoruz ama mutlaka yeni bir pandemi yaşayacağız" diyen Prof. Dr. Ceyhan’a göre bugün herhangi bir yol ya da köprü projesine harcanan paranın yarısıyla yeni teknolojilerle aşı üretimi için yatırım yapılabilir. 

KORUYUCU HEKİMLİĞE YATIRIM YAPILMALI

Düzensiz göçün bulaşıcı hastalıkların kontrolünü ve aşılama çalışmalarını zorlaştırdığını hatırlatan Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, sözlerini şöyle sürdürdü: 

"Ülkemizde maalesef 500 bin civarında nüfusa kayıtlı olmayan bir nüfus var ve aşılama oranlarının ne durumda olduğunu bilmiyoruz. Rota, HPV (rahim ağzı kanseri aşısı) ve meningokok (menenjit) aşılarının diğer ücretsiz uygulanan aşılarda olduğu gibi aşı takvimine girmesi sağlanmalıdır.

Rota aşısı dünyada 150 ülkede, HPV aşısı ise 104 ülkede ücretsiz uygulanıyor. Meningokok aşıları yaklaşık 50 ülkenin aşı takviminde. Eğer bir toplumda herhangi bir aşı yüzde 18 oranında uygulamaya ulaşmış ise yani her 100 çocuktan 18’i aşılanıyorsa o zaman devletin o aşıyı alması ve ücretsiz yapması, serbest pazarda satılmasından daha hesaplı bir yöntemdir. 

Ulusal aşı şemasına eklenmesi gereken yeni aşıların maliyeti; herhangi bir köprü, yol projesine ayrılan paranın çok daha altında. Öncelikle bu üç aşı eklendiğinde, ayrılması gereken bütçe 200 milyon dolar civarında. Öte yandan Türkiye’de ilaca harcanan para 16,5 milyar dolar. Tedaviye değil, koruyucu hekimliğe harcama yapılmalıdır."

'YETERLİ DOZDA TETANOZ AŞISI YAPILMADI'

Kahramanmaraş merkezli depremlerinden sonra uygulanması gereken tetanoz aşılarının yeterince yapılamadığına dikkat çeken Prof. Dr. Ceyhan, şunları söyledi:

"Türkiye’nin yıllık difteri tetanoz aşısı ihtiyacı 4 milyon doz civarında. Bu aşılar hem okul çağı çocuklarına, hem gebelere hem de tüm yetişkinlere 10 yılda bir uygulanır. 

Deprem sırasında o bölgede yaşayan halka, yaralılara, kurtarma ekiplerine tetanoz aşısı yapılması gerekiyordu, çoğu yapılamadı maalesef. Doktor arkadaşlarımız tetanoz vakalarından bahsettiler bunu yazdılar ama bakanlık depremden sonra kaç tetanoz vakası olduğunu açıklamadı. Bunu bilmiyoruz ne yazık ki..."

SAĞLIK BAKANLIĞI AŞILAMA ORANLARINI UZUN ZAMANDIR AÇIKLAMIYOR

Sağlık Bakanlığı’nın en son 2017 yılında çocukluk çağı aşılama oranlarını yüzde 98 olarak açıkladığını anlatan Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, "Türkiye bugün Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre Avrupa bölgesinde en çok kızamık vakası görülen üç ülkeden biri. (Diğer ülkeler Rusya ve Tacikistan).

Biz en son 2022’de Sağlık Bakanlığı’nın 2021 verilerini WHO ile paylaştığı zaman aşılama oranlarının yüzde 96’dan 93’e düştüğünü öğrendik. Bu çok önemli bir veri çünkü aşılama oranları yüzde 95’in altına düşerse salgın riskinden bahsedilir" uyarısında bulundu.

Haber Kaynağı : 12punto