Maden yasası için CHP’ye çağrı

İktidara geldikten sonra tam 10 kez denediler. Hepsini de ya kamuoyunun yükselen tepkisi nedeniyle, ya da Danıştay’ın iptal kararları ile geri çekmek zorunda kaldılar. Üstelik o dönemlerde ülkenin birinci partisiydiler.

Şimdi zeytinliklerin, meraların, ormanların, tarım alanlarının, sulak alanların bir avuç madenciye peşkeş çekilmesi için 11’nci kez girişimde bulunuyorlar. Üstelik bu kez ülkenin birinci partisi de değiller.  

Madencilik arama ve işletme faaliyetlerinde ÇED’i devre dışı bırakacak, “Süper İzin” sağlayacak, yeni bir torba yasayı meclise getirdiler. Kavgayla yumrukla komisyondan geçirdiler.

İktidarın bütün ihalelerinden aslan payı alan Limak ve İçtaş şirketleri, Muğla’da Yeniköy, Kemerköy ve Yatağan termik santrallarını işletiyor. Bölgede kömür bitti. Bundan iki üç yıl önce Akbelen Ormanlarına ve köylülerin zeytinliklerine anayasaya aykırı olarak devlet gücünü arkalarına alarak daldılar. Zeytinlikleri ormanı katlettiler. Köyüler, maden mühendisleri “Buradaki kömür rezervleri 30 yıllıktı. Santral 1991’de yapıldı ve artık kömür kalmadı” dediler ama laf dinletemediler. Üstüne jandarmadan dipçik yediler. Sonuç, gerçekten kömür bitmişti. Kömür bulamadılar. Şimdi yeni zeytinliklerin talanı için anayasaya aykırı olarak, Danıştay’ın daha önce verdiği içtihat kararlarına rağmen tekrar yağmanın önünü açmaya çalışıyorlar.

Danıştay kararları, kömür çıkarmak için zeytinliklerin kesilmesi ve taşınmasında kamu yararı olmadığını, aksine zeytinliklerin korunmasının kamu yararı olduğuna hükmetti. Zaten ortada zeytinlikler için anayasa ve yasalar var. Torba yasa ile üstelik toplumun bu kadar tepkisi varken ve artık arkanızdaki siyasi destek sona ermişken, yağma ve talan ısrarı neden? Nedeni belli. Bir avuç siyasetçi-bürokrat-yandaş şirket ve yabancı ortakları, ülkenin doğal kaynaklarını yağmalasın diye… Üstelik doğayı da tahrip ederek… 

Konu daha önce gündeme geldiği için yazmıştım. Yerin üstündeki zeytin, toprağın altındaki kömürden çok daha değerli… Bir ton zeytinyağı 10 bin dolar. Bir ton ithal kömür 220 dolar.  Sanırım kömür fiyatları biraz artmış olabilir. Eski Merkez Bankası Başkanlarından Durmuş Yılmaz da, X hesabından tekrarlamış. Diyor ki; “Tekraren: 1 ton kömür 400 $, ocağın işletme ömrü 40-50 yıl bilemedin 100 yıl 1 ton zeytin yağı 10.000 $, zeytin ağacı 3000 yıl yaşıyor Ekonomi bunun neresinde? Elektriksiz kalmamak için zeytin ağaçlarının kesilmesi kaçınılmaz ise zaten iş bitmiş demektir. Çek sifonu gitsin.”

MADENCİLİĞİN TÜRKİYE’YE ZERRE FAYDASI YOK

Bu yasa, Limak ve İçtaş’ın girişimi ile tekrar gündeme geldi. Ama sadece enerji, kömür, zeytinlik için uygulanmayacak. Başta altın olmak üzere, tüm madencilik faaliyetleri için geçerli olacak. 

Şunun altını ısrarla vurguluyorum. Madencilik sektörü, Türkiye ekonomisi için sanıldığı kadar önemli bir sektör değildir. Tüm madencilik faaliyetlerinin ulusal gelir içindeki payı (2024 yılı GSYH) yüzde 1 seviyesinde. (2023’te yüzde 1.3 idi.) Ayrıca bu yüzde 1’in Türk ekonomisine, Türk halkının refahına, Türkiye Cumhuriyeti devletine en ufak bir katkısı da yoktur. Madenlerini çıkarıp hammadde olarak ihraç eden ve kalkınan, zenginleşen bir tek ülke yoktur. Öyle olsaydı, dünyanın en zengin ülkeleri Afrika’da olurdu. 

Türkiye’de, çıkartılan madenler için devlet hakkı madenin cinsine göre yüzde 1 ile yüzde 4’tür. Bu oranlar çoğunlukla da yarı yarıya düşürülür. Yüzde 0.5 ile yüzde 2 arasında gerçekleşir. Eğer çıkartılan maden olarak değil de, tüm işletme maliyetleri ile devlet hakkını hesaplamaya kalkarsak… Elimde her şirket için tek tek veri yok. Ama İstanbul Sanayi Odası 500 Büyük Şirket bilançolarında madencilik sektörünün satış karlılığına baktığımda karın yüzde 95 kadarı şirkete, yüzde 5 kadarı devlete kalıyor.

Trump bile Ukrayna’nın madenleri için kar paylaşımını yüzde 50, yüzde 50 önermişti. 

Altında ise durum çok daha vahim. Toprağı, suyu tarım alanlarını, ormanlık alanları siyanürle zehirliyorlar. Doğayı talan ediyorlar. Kâğıt üstünde altın madenciliğinde devlet hakkı payı yüzde 15… Gerçekleşme ise binde 2… Çıkan her bir kilo altından devlete kalan sadece 2 gram… Bu verinin kaynağı da bizzat Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı… CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer’in soru önergesine,  eski Enerji Bakanı Fatih Dönmez’in verdiği yanıttan anlıyoruz ki, devletin aldığı pay, sadece binde 2… Maden şirketleri, 39 bin kilo altın çıkarmış, devlete sadece 9.5 kilo pay vermiş.

CHP’NİN SORUMLULUĞU

CHP, mecliste ve komisyonda yasaya karşı direniyor. Ama iktidarın muhalefeti taktığı yok. Daha önce yazmıştım. Tekrarda yarar var.

Yapılması gereken bence şu: CHP ve Türkiye’nin yağmalanmasına karşı çıkan meclisteki diğer partiler, Doğru Partinin Yol Haritasını okumalılar. Özellikle madencilikle ilgili bölümünü…  Gelecekteki iktidar adayı olarak, yağma ve talan hazırlığında olanları caydırıcı bir şekilde uyarmak önemlidir. Doğru Partinin madencilikle ilgili önerdiği özetle şu:

“İktidara geldiğimizde tüm maden arama ve işletme ruhsatlarını iptal edeceğiz.  Doğayı katleden, tarım alanları yok eden firmalar ile bu firmalara izin veren en küçük bürokrattan başlayıp sorumlu siyasetçiye kadar, bağımsız yargı önünde hesap soracağız. Madencilik, Atatürk döneminde olduğu gibi devletin bünyesinde, arama faaliyetleri MTA, işletme faaliyetleri de Etibank’ta olacaktır. Gerektiğinde teknolojik destek için yerli ve yabancı özel şirketlerle işbirliği yapılır. Hiçbir madenin hammadde olarak ihraç edilmesine izin verilmez.”

CHP, şu anda Türkiye’nin birinci partisi olarak bunu diyebiliyor mu? Mesela Ekrem İmamoğlu’nun haksız tutukluluğu nedeniyle her ilde yaptığı mitinglerde, maden yağmasında bulanan şirketlere ve bunlara izin veren bürokratlar ve siyasilere, ucunda ağır yaptırımlar olan ihtar çekebiliyor mu? O zaman yağmaya gelen iki kere düşünecek. Sadece sahip olduğu maden ruhsatını kaybetmekle kalmayacak, çok daha ağır bedeller ödeyeceğini hesaba katacak.