Sayıştay raporlarının itibarsızlaştırılması bağlamında denetimin ve bütçe hakkının tasfiyesi

Demokrasiyi benimsemiş ülkelerde bütçe hakkı sadece halkın belirli aralıklarla yapılan seçimlerde oy kullanımı anlamına gelmemektedir. Bütçe hakkı yetki vermekten öte bir anlam taşımaktadır. Bütçe hakkı bir ülkede rejimin demokratik parlamenter sistem olup olmadığının bir göstergesidir. Bütçe Kanunu’nun uygulama sonuçlarını gösteren iki önemli araç kesin hesap kanunu ve sayıştay raporlarıdır.

Sayıştay’ın TBMM’ye sunacağı raporların miktarı ve çeşidi çok olmasına rağmen Meclis'te sadece genel uygunluk bildirimi konuşulmaktadır. Ayrıca Danıştay raporlarının görüşüldüğü plan ve bütçe komisyonunun iş yükü fazlalığı nedeniyle bu komisyon tarafından zaman ayrılmamakta bazen ise hiç görüşülmemektedir.

Bu durumda TBMM’nin bütçe hakkını kullanmadığını göstermektedir. 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nda: Bütçe hakkının gereği olarak kamu idarelerinin faaliyet sonuçları hakkında TBMM’ye kamuoyuna güvenilir ve yeterli bilgi sunulması, kamu mali yönetiminin hukuka uygun olarak yürütülmesi ve kamu kaynaklarının korunması, kamu idarelerinin performansının değerlendirilmesi, hesap verme sorumluluğu ve mali saydamlığın yerleştirilmesi ve yaygınlaştırılması denetimin amacı olarak zikredilmiştir.

6085 Sayılı Sayıştay Kanunu: Sayıştay’ın TBMM’ye sunduğu raporlar, genel uygunluk bildirimleri, dış denetim genel değerlendirme raporu ve mali istatistikleri değerlendirme raporudur.

TBMM bütçe uygulamalarını izleme ve denetleme fonksiyonunu etkin bir biçimde yerine getirmemektedir.  

Ayrıca bütçe kanunu ve kesin hesap kanununun  aynı anda görüşülmesi bütçe hakkının etkin kullanımını engelleyen uygulamalardandır.

Bütçe Plan Komisyonu’nda esas tartışılması gereken kesin hesap görüşmeleri ve tartışmalarıdır oysa bu konular TBMM Bütçe Komisyonu’nda tartışılmamakta ve kamuyla paylaşılmamaktadır.

Ve bu anlamda Meclis bilgi verme fonksiyonunu yerine getirmemektedir, siyasi iktidarın nasıl, nerelere harcama yaptığı, onaylanan bütçeye uygun harcama yapıp yapmadığı hususu denetlenmediği gibi kamuyla da paylaşılmamaktadır. Bunlar yerine  yeni yıl bütçesi üzerinde yoğunlaşılmaktadır. Zaten yeni bütçenin hazırlanmasında TBMM’nin etkinliği de tartışılmaktadır.

Bütçe uygulama sonuçlarını gösteren ve hesap verme sorumluluğu anlamında önemli bilgiler içeren bu belgeler de komisyonda gündeme gelmemektedir.

Sonuç olarak kesin hesap kanun tasarısı ve eklerinin TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu ile genel kurulda görüşülmediği ve irdelenmediği görülmektedir.

Bütçe komisyonu ve TBMM’nin bütçe uygulamalarını izleme ve denetleme fonksiyonunu etkin bir şekilde yerine getirilmesi için sayıştay raporlarının görüşüleceği daimi bir komisyonun belirlenmesi ve bu komisyonun raporları görüşme prosedürlerinin ivedi oluşturulması gerekir.