Felsefe Yapay Zekayı, akşam yemeğinde yer!

2011’de Marc Andreessen çıkıp “Yazılım dünyayı yiyor” dediğinde, yazılımın her şeyi yutacağını sananlar çok sevindi. Ama işin öyle yürümediğini 2017’de Nvidia CEO’su Jensen Huang gösterdi: “Yazılım dünyayı yiyor ama yapay zeka da yazılımı yiyor.”

Bugün herkes yapay zekanın kaçınılmaz olduğunu konuşuyor. Ama kimse şu soruyu sormuyor: Yapay zekayı ne yiyecek?

Cevap basit: Felsefe. Bunu anlamayanlar, yapay zekanın yönettiği dünyada sadece birer figüran olacak.

Siz Hâlâ “Etik Yapay Zeka” Tartışıyorsunuz, Oysa Asıl Mesele Felsefe Eğitimi

“Etik yapay zeka” diye işin kolayına kaçıyorsunuz! Yapay zekanın etiği kadar ne düşüneceği, nasıl karar vereceği ve neyi doğru kabul edeceği konuşulmalı. Felsefi çerçevesi olmayan bir yapay zeka, tıpkı eğitimsiz bir insan gibi yanlış yönlendirilmeye müsait, kolay manipüle edilen bir kukla olur.

Google’ın Gemini AI skandalı bu yüzden patladı. Google, yapay zekasını tarihsel doğruluk ile çeşitlilik arasında sıkıştırdı ve tarihî gerçeklikleri değiştiren bir model yarattı. Vikingleri Asyalı kadınlar, Amerikan Kurucu Babalarını ise alakasız etnik gruplardan seçti. Bunun sebebi kötü kod değil, yanlış felsefi eğitimdi.

Sorun şu ki, çoğunuz hâlâ bunun bir algoritma hatası olduğunu sanıyorsunuz. Değil. Google yanlış felsefi öncelikleri seçti ve yapay zeka da ona göre davrandı.

Şirketlerin yapay zekayı eğitirken felsefi altyapıyı yok sayması, bir kaptanın pusula olmadan okyanusa açılması gibi. Rotanız yoksa, ne kadar hızlı gittiğinizin hiçbir önemi yoktur.

Sadakati KPI ile Ölçebileceğinizi mi Sandınız? 

Hadi size tanıdık bir örnek verelim. Müşteri sadakati. Şirketlerin çoğu bunu KPI’larla ölçmeye çalışıyor. Kaç kez alışveriş yapıldı? Ne kadar harcandı? Ama size kötü bir haberim var: Bunlar sadakat ölçmez, sadece alışkanlıkları gösterir.

Amazon ve Starbucks bunu yıllar önce anladı. Jeff Bezos, Amazon Prime’ı müşterilerin sadakatini ölçmek için değil, sadakati yaratmak için tasarladı. Amazon müşterilerine sadakat gösterdi, müşterileri de ona bağlandı.

Ama çoğunuz, hâlâ yapay zekaya yanlış verilerle yanlış şeyler öğretiyorsunuz. Sadakati ölçmek yerine, sadakati simüle eden metriklerle kendinizi kandırıyorsunuz. Bunun adı matematiksel dogmatizm ve eğer yapay zekayı bu şekilde eğitirseniz, sonuç istatiksel bir yanılsamadan ibaret olur.

Yapay Zekanın Ne İçin Çalışacağını Siz Bile Bilmiyorsunuz

Gelelim işin kritik noktasına: Yapay zeka sadece bir hesap makinesi değil.

Bugün kullandığınız yapay zeka sistemleri, sadece geçmiş veriye bakarak öneriler sunuyor. Ama felsefi olarak eğitilmiş bir yapay zeka hedef koyabilir, karar alabilir ve stratejik yönlendirme yapabilir.

İşte örnek:

Geleneksel yapay zeka:

“Tarihsel verilere göre en iyi tedarik zinciri stratejisi, güvenlik stoğunu artırmaktır.”

Felsefi olarak eğitilmiş yapay zeka:

“Mevcut aksaklığı analiz ettim ve üç önerim var:

1. Tedarikçi ilişkilerini güçlendirmek

2. Tedarik zinciri süreçlerini optimize etmek

3. Stratejik stok yönetimiyle maliyetleri düşürmek

Bu önerileri simüle ettim, görmek ister misiniz?”

Farkı anladınız mı? Biri veriye boğulmuş bir hesaplama makinesi, diğeri anlam çıkaran ve karar alan bir sistem.

Şirketlerin Çoğu Yapay Zekayı Yanlış Eğitiyor, Sonra da Neden Çalışmadığını Merak Ediyor

Şimdi size kötü haberi vereyim: Bugün şirketlerin büyük çoğunluğu, yapay zekalarını yanlış felsefi varsayımlar üzerine inşa ediyor.

Çünkü sisteminize teleoloji (amaç), epistemoloji (bilgi) ve ontoloji (gerçeklik) eklemezseniz, yapay zekanız sadece daha hızlı ama daha aptal kararlar alır.

Yani, “Yapay zeka neden yanlış öneriler veriyor?” diye sormadan önce şu soruyu kendinize sorun: “Biz ona doğru düşünmeyi öğrettik mi?”

Eğer yapay zekayı kendi işletmenizin felsefesine uygun eğitmezseniz, sadece size daha fazla veri sunan bir makine olur. Ama eğer doğru felsefi temellerle inşa ederseniz, size yeni fırsatlar yaratacak gerçek bir akıllı sistem haline gelir.

Sonuç: Yapay Zeka Akıllı Değil, Siz Onu Ne Kadar Akıllı Eğitirseniz O Kadar İyi Çalışır

Özetle, felsefi eğitimi olmayan yapay zeka, sadece gelişmiş bir hesap makinesidir.

Google’ın yaşadığı gibi, yanlış felsefi öncelikler yapay zekayı alakasız, yanlış ve hatta tehlikeli kararlar vermeye iter.

Gelecekte yapay zeka tarafından yönetilen bir dünyada var olmak istiyorsanız, ona neyi, nasıl düşüneceğini öğretecek felsefi altyapıyı oluşturmak zorundasınız.

Felsefe yapay zekayı yiyor. Ama bunu anlayanlar, geleceği yazacak. Diğerleri mi? Onlar, yapay zekanın yönettiği dünyada sadece figüran olacak.