Basın Kanunu amaç kapsam ve temel kavramlar

Gerçek demokrasinin temel kavramlarının en önemlilerinden birisi bilgi edinme, gerçeği öğrenmedir. Bilgi edinme ve gerçeği öğrenme, özgürce düşünce ve görüşlerin oluşmasını sağlar. Düşüncenin özgürce anlatılması ifade özgürlüğünün gerçekten var olmasına bağlıdır. Demokrasi rejiminde bilinçli bir kamuoyunun oluşması bilgi, düşünce ve haberlerin hızlı ve yaygın şekilde dolaşımı ile mümkündür.

Toplumun aydınlanması, sosyal ve kültürel gelişimin sağlanması amaçlarına ulaşmak için basın mensuplarına ve basın kuruluşlarına tanınan basın özgürlüğü temel hak ve özgürlüklerin korunması yolunda bireylerin kendilerini yalnız ve çaresiz hissetmemeleri açısından da önemlidir. 

Basın Kanunu’nun amacı nedir?

Bu kanunun amacı, basın özgürlüğü ve bu özgürlüğün kullanımı ile basın kartına ilişkin usul ve esasları belirlemektir.( MADDE 1 )

Fikirleri veya düs¸ünceleri açıklama ve yayma hürriyeti modern anayasalarda yer almıs¸ bulunuyor. Bizim anayasamızın da 26.maddesinde bu hürriyetin esasları belirtilmis¸tir. Aslında 25.md. “Düs¸ünce ve Kanaat Hürriyeti” bas¸lıgˆını tas¸ımakta ise de “düs¸ünceleri açıklama hürriyeti” 26.maddedir. 25.maddede “insanların düs¸üncelerini açıklamaya zorlanamayacagˆı” ifade edilmis¸tir. 25.maddenin metni s¸öyledir: 

Anayasa Madde 25: “Herkes, düs¸ünce ve kanaat hürriyetine sahiptir. 

Her ne sebep ve amaçla olursa olsun kimse, düs¸ünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; düs¸ünce ve kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz.” 

26.madde ise düs¸üncelerin açıklanması yayılmasıyla ilgilidir. Bu maddenin I.fıkrası s¸öyle demektedir. 

“Herkes, düs¸ünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya bas¸ka yollarla tek bas¸ına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmî makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestligˆini de kapsar. Bu fıkra hükmü, radyo, televizyon, sinema veya benzeri yollarla yapılan yayımların izin sistemine bagˆlanmasına engel degˆildir.” 

Belirtelim ki “Basın Hürriyeti” sadece 1982 Anayasamızda degˆil, digˆer anayasalarımızda da yer almıs¸tır. 1982 Anayasasının 28.maddesinin 1.fıkrası s¸öyle demektedir: 

“Basın hürdür, sansür edilemez. Basımevi kurmak izin alma ve mali teminat yatırma s¸artına bagˆlanamaz.” 

Bundan evvelki 1961 Anayasasında 22.madde, 1924 Anayasasında 77.madde basın hürriyeti konusunu düzenlemis¸ti. 1921 Anayasasında “Basın Hürriyeti”nden bahsedilmiyordu ama 1876 tarihli ilk anayasamızda da “Matbuat Hürriyeti” ismi altında bir hürriyetten bahsediliyordu ki bu kavram bugünkü “Basın Hürriyeti”ni içine almaktadır. 

Sonuç olarak basın kanunun 1. Maddesinin 1. Paragrafında üç amaç düzenlenmiştir.

1. Basın özgürlüğü.

2. Bu özgürlüğün kullanımı koşulları.

3. Basın kartına ilişkin usul ve esaslar.

Basın kanunun kapsamı nedir?

Kanunun kapsamı 1. Maddenin iki ve 3. Paragraflarında düzenlenmiştir. Basın kanunu şu eylemleri kapsar:

a-Bu Kanun basılmış eserlerin basımı.

b- Yayımı. 

c-İnternet haber sitelerini kapsar.

d-Basın kartı düzenlenmesi bakımından basın kartı talep eden medya mensupları ve enformasyon görevlileri bu Kanun kapsamına dâhildir.

“Bu hürriyetin asrımızda çok konus¸ulmasının sebebi yazılı basın ve bilhassa son yıllarda çok yaygınlas¸an görsel basının ortaya çıkmasıdır. Bilhassa TV yayıncılıgˆında canlı yayın sayısının artması, teknolojik imkanların çogˆalması ve naklen yayın kolaylıklarının artması sebebiyle basın hürriyeti, kendisinden en çok bahsedilen hürriyetlerden biri olma durumunu muhafaza etmektedir. 

Basın hürriyetinden çok söz edilmesinin bir digˆer sebebi de her gün insanların bu hürriyetle iç içe yaşamasıdır. 

Basın hürriyetinin halkın ilgisini çekmesinin bir bas¸ka nedeni kamu görevlilerinin ve emniyet güçlerinin basın mensuplarıyla çok sıkı bir temas halinde olmalarıdır. Denilebilir ki emniyet güçlerinin her gün temasta bulundugˆu ve her gün de muhatap olmaktan kaçamadıgˆı hürriyet her halde basın hürriyetidir. 

Basın hemen her konu ile ilgili haber, resim, röportaj, hikaye, roman vs. alanlarını kapsayan bir vasıta haline gelmis¸tir. Bilhassa görsel basın dedigˆimiz televizyon bunun en canlı örnegˆidir. Özellikle seçimler sırasında ve seçimden sonraki hükümet krizlerinde, dıs¸ politikanın canlı olaylarında kendisinden çok bahsedilen ve bilhassa politikacıların dikkatini çok çeken bir hürriyet halinde kendini göstermektedir. Televizyonlar, Hodri Meydan, Arena, Söz Fato’da, Ates¸ Hattı, Siyaset Meydanı gibi çok cazip programlarla basın hürriyetini kullanmaktadırlar. 

Basın özgür olmazsa toplumun gerçeklerden haberi olmaz. Böyle durumlarda toplumda bir yalancılar dolandırıcılar sahtekarlar diktatörlüğü kurulur. Bu nedenlerle basın bir güvenlik konusudur. Halkın vergilerinden oluşan devlet bütçelerindeki soygunlar hep basın susturarak yapılmıştır. Bugün basın ne acı ki büyük sermaye sahiplerinin ve siyasal iktidarın kontrolündedir. Basın özgür değildir.

Gazetecilerin mesleki güvenlikleri yoktur. İktidarın ayağına dolaşan ya da sermayenin çıkar çarklarına çomak sokan gazetecilerin başlarına çok acı olaylar gelmiştir. Basın bir özgürlük mücadelesi içindedir. Bu mücadelede başarılı olmanın en önemli koşulu basın hukukunu iyi bilmekten geçer. Basın mensuplarının kendileriyle ilgili basın hukukunu çok iyi bilmeleri gerekir. Yoksa bazı yetkililerin keyfi işlemlerinin kurbanı olurlar.