Tüketici hukukunun temel kavramları (1) Tüketici kime denir?

6502 Sayılı Tüketı·cı·nı·n Korunması Hakkında Kanun’un 3. Maddesinin k fıkrasında tüketici kavramı şöyle tanımlanmıştır: “Ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişidir.” Tüketici bütün eylem ve işlemlerinde kişisel tüketim amacı ile hareket edecektir. Alıp satmak amacı ile hareket edenler tüketici olarak kabul edilemez. Tüketici kavramı tüketici hukukunun en önemli ve temel kavramlarından biridir. 

Tüketici, ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya  tüzel kişiyi ifade eder. Tüketiciyi Koruma Kanunu madde 3/k Türk ticaret kanunu anlamındaki gerçek ve tüzel kişi tacirler ile ticaret ticari şirketler veya nihai nihai amaç olarak gelir elde etmek amacıyla bu işi yapan diğer tüzel kişiler tüketici sayılmaz. 

Tüketici kavramının doğru anlaşılması tüketici haklarının korunması bakımından çok önemli ve yararlı sonuçlar doğurur. Kimler tüketicidir kimler tüketici değildir bu soruya verilecek cevap Tüketicinin Korunması Kanunu'nun amacının da sınırlarını gösterir. Hakların korunması bakımından tüketici kavramının sınırlarının hiçbir tereddütte ve kuşkuya yer bırakmayacak şekilde açıkça belirlenmesi anlatılması ve anlaşılması yasanın doğru uygulanması bakımından son derece önemli ve gereklidir.

Sadece sözleşmenin tarafı olan kişiyi tüketici kabul etmek, Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun amacına uygun düşmez. Tüketici sözleşmenin tarafı olan kişi, yanındaki ailesi, misafirleri, mal ve hizmeti kullanan ve yararlanan tüm çevresi de tüketici olarak kabul edilir. Tüketiciyi koruma hakkında kanunda yapılan bu tanımla kapsam önemli ölçüde genişletilmiştir. 

Kendisine bir hediye edilen kişi tüketici sayılır. Arıza çıkması durumunda tüketicilere tanınan tüm haklardan yararlanabilir. Tamir için servise müracaat edebilir. Mahkemeye dava açarak bedel iadesi talep edebilir. Bunun aksini kabul etmek güncel tüketici ihtiyaçları ve tüketiciyi koruma hakkındaki kanunun tüketiciyi koruma amacına uygun olmaz.

Yine, müşterek konut tapuda eşlerden sadece biri üzerine kayıtlı olsa bile diğer eş su veya elektrik aboneliği sözleşmesi yapabilir. Ayıplı malın, kırılması durumunda, tüketici dışında kırılmadan ve patlamadan etkilenen aile mensupları ile o sırada evde bulunan ve yararlanan misafirler de tüketici sayılır.

Zarar görenler tüketici ve yakınları tüketici mahkemesine maddi ve manevi tazminat davası açabilirler. Patlamadan dolayı sadece malı satın alan ve adına fatura tanzim edilen kişinin tüketici sayılacağı diğer kişilerin tüketici olmadığını kabul etmek tüketiciyi koruma hakkındaki kanunun amacına aykırılık oluşturur. Tüketiciyle birlikte ayıplı maldan zarar gören tüketicinin eşi, çocukları ve evdeki misafirler de tüketici sayılır ve tüketicilere sağlanan haklardan yararlanırlar. 

TÜKETİCİ GERÇEK KİŞİ OLMAK ZORUNDA MI?

Tüketici kavramı 6502 sayılı TKHK m.3/k'da “Ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişi” olarak tanımlanmıştır. İlgili düzenlemede yer alan ifadeler çok açık bir şekilde,  "Ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişi  tüketici kavramı kapsamındadır.” (İlhan Kara, Tüketici hukuku)

TÜKETİCİ İŞLEMİ NEDİR?

Tüketici işlemi, tüketici hukukunun önemli kavramlarından biridir. Tüketici işlemi konusunda 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunda tereddütte yer vermeyecek şekilde açık bir tanım yapılmıştır. Tüketici işleminin bir tarafı; mal ve hizmet piyasalarında kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişilerdir. Diğer tarafı ise tüketicilerdir. Bu iki unsur arasında kurulan her türlü sözleşme ve hukuku hukuki işleme, tüketici işlemi denir. 

Taşıma, simsarlık, sigorta, vekalet bankacılık ve benzeri sözleşmeler de dahil olmak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlem tüketici işlemi kapsamındadır.

6502 sayılı kanunda tüketicinin taraf olduğu her türlü hukuki işlem tüketici işlemidir. 

HUKUKİ İŞLEM NEDİR? 

Türk Borçlar Kanununda hukuki işlem kavramının tanımı yoktur. Doktrin ve yargı kararları ile oluşturulmuştur.

Hukuki işlem bir veya birden çok kişinin hukuki sonuç doğurmaya yönelmiş irade açıklamasıdır. İrade açıklaması, bir hakkın veya hukuki işlemin kurulması değiştirilmesi devredilmesi veya ortadan kaldırılması amacına içindir. 

Hukuki işlem yapmaya yönelik her türlü irade açıklaması hukuki işlem sayılır. Hukuki sonuç doğurmaya yönelik irade açıklamasının taraflarından birinin tüketici karşı tarafın girişimci müteşebbis olması durumunda yapılan hukuki işlem aynı zamanda tüketici işlemi sayılır. 

Her  tüketici işlemi,  bir tüketici sözleşmesidir. Tüketici işlemini tüketici sözleşmelerini de içine alacak şekilde geniş yorumlamak gerekir.  Tüketici işlemi tüketici sözleşmesini de kapsar.