Tüketici işlemi nedir?

Tüketici işlemi, 6502 Sayılı Tüketı·cı·nı·n Korunması Hakkında Kanun’un 3/1-L maddesinde tanımlanmıştır. Madde metni şöyledir: ”Tüketici is¸lemi: Mal veya hizmet piyasalarında kamu tüzel kis¸ileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kis¸iler ile tüketiciler arasında kurulan, eser, tas¸ıma, simsarlık, sigorta, vekâlet, bankacılık ve benzeri sözles¸meler de dâhil olmak üzere her türlü sözles¸me ve hukuki is¸lemi,“

Tüketici işlemi mal ve hizmet piyasalarında yapılır. Mal ve hizmet piyasalarının amaç ve kapsamı nedir? Mal ve hizmet piyasalarının kapsamını ve amacını iyi anlamazsak tüketici haklarını ararken hata yapabiliriz.

Onun için öncelikle mal ve hizmet piyasalarının amaç ve kapsamını öncelikle inceleyip açıklamalıyız.

Mal nedir?

Mal, alışverişe konu olan; taşınır eşya, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallar ile elektronik ortamda kullanılmak üzere hazırlanan yazılım, ses, görüntü ve benzeri her türlü gayri maddi mallarıdır (madde.3/1)

Mal; alışverişe konu olan; taşınır eşya, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallar ile elektronik ortamda kullanılmak üzere hazırlanan yazılım ses görüntü ve benzeri her türlü gayri maddi malları ifade eder. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun üçüncü maddesinde yapılan tanımda; menkul ve gayrimenkul mallar, maddi varlığı olmayan elektronik ortamda kullanılmak üzere hazırlanan yazılım,  ses,  görüntü gibi her türlü gayri maddi soyut şeyler de mal kavramı kapsamındadır. Tereddüt halinde mal kavramının tüketici lehine olacak şekilde geniş yorumlanması gerekir.

Malın amacı:

Malın varlık nedeni ve amacı tüketicinin  ihtiyacını karşılamaktır. Malın satıcı yönünden de bir amacı vardır. O amaç da kar elde etmektir. Tüketicinin ekonomik ihtiyacını karşılama amacı ile  satıcının kar amacı bir bütün olarak tüketici sözleşmesinin temelini oluşturur. 

Malın kapsamı:

Mal kavramının  kapsamı, 

-Satıcının kar amacıyla, 

Tüketicinin de kullanma amacıyla sınırlıdır. 

Tüketici bir malı başkasına satmak veya kar elde etmek istiyorsa o kişi tüketici sayılmaz. Tüketici haklarından da yararlanamaz.

Hizmet nedir?

Hizmet, bir ücret veya menfaat karşılığında yapılan ya da yapılması taahhüt edilen mal sağlama dışındaki her türlü tüketici işlemidir. 

Hizmet, elle tutulamayan ve saklanması mümkün olmayan, insan ihtiyaçları için üretilen veya düzenlenen, turizm, haberleşme, danışmanlık gibi faaliyetlerdir. Örnekler arasında berberler, doktorlar, avukatlar, tamirciler, bankalar, sigorta şirketleri ve benzerleri tarafından yapılan işler yer alır. 

Bir ekonomideki hizmet sağlayıcıların tümü o ekonomide hizmet sektörünü oluşturur.

Hukuki işlem:

6502. S. Tüketicinin Korunması hakkındaki kanunda, Tüketicinin taraf olduğu her türlü hukuki işlem, tüketici işlemi olarak kabul edilmiştir.

Bu nedenle hukuki işlem kavramının açıklığa kavuşturulması zorunludur. “Hukuki işlem, bir veya birden çok kişinin hukuk düzeninin öngördüğü sınırlar içinde gerektiğinde diğer unsurlarla birlikte hukuki sonuç doğurmaya yönelmiş irade açıklamalarından oluşan hukuki bir olgudur. Hukuki işlem, belli bir amacı gerçekleştirmeye yönelik bir hukuki eylem türüdür."

Tüketici işlemi nedir?

Tüketici işlemi, mal ve hizmet piyasalarında kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere ticaret veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan her türlü sözleşme ve hukuki işlemi ifade eder. Kanunda yapılan açık düzenleme uyarınca eser, taşıma, simsarlık, sigorta, vekalet, bankacılık ve benzeri sözleşmeler de dahil olmak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlem tüketici işlemi sayılır. Kesin ve açık bir tanım yapılmıştır. Kanunda “tüketicinin taraf olduğu her türlü işlem ve sözleşme tüketici işlemi sayılır”. 

Hukuki işlem iki kısımdan oluşur. Bunlar hukuki işlemin unsurları ve hukuki işlemin sonucudur. Hukuki işlem yapmaya yönelik her türlü irade açıklaması hukuki işlem sayılır. Hukuki sonuç doğurmaya yönelik irade açıklamasının taraflarından birinin tüketici karşı tarafın girişimci müteşebbis olması durumunda yapılan hukuki işlem aynı zamanda tüketici işlemi sayılır. 6502 sayılı kanun ile yapılan bu tanıma göre taraflardan biri tüketici diğer tarafın satıcı sağlayıcı banka taşıyıcı sigortacı veya mesleki faaliyet kapsamında gelir elde etmek için bu işi yapan gerçek veya tüzel kişi olması halinde yapılan sözleşme tüketici işlemi sayılır.

Tüketici işlemini, tüketici sözleşmesi olarak anlamak tüketicinin korunması hakkında kanunun amacına daha uygundur. Tüketici işlemini tüketici sözleşmesini de içine alacak şekilde geniş yorumlamak gerekir. 

SONUÇ:

Tüketici işlemi tüketici hukukunun doğru uygulanması ve mağdur olan tüketicinin hakkını alması ve zararının giderilmesi açısından çok önemlidir.

İki kişi arasındaki alım satım sözleşmelerinin tüketici işlemi sayılabilmesi için alıcının tüketici işlemine konu olan malı kar amacıyla veya başkasına satmak amacıyla değil kendi ihtiyacını gidermek amacıyla satın almış olması gerekir. Alıcının bu amaca ve kapsama uygun hareket etmesi durumunda alıcı tüketici sayılır. Tüketici sözleşmesinin bütün kapsamıyla ve amacıyla doğru anlaşılması ve yasanın doğru uygulanması için zorunlu ve gereklidir.