Tartışma (Argümantasyon) Teorisi

Bu yazımda, Türkçede olumsuz anlamda kullanılan fakat aslında yapıcı bir eylem olan tartışma kavramından bahsedeceğim.

Tartışma iletişim için hayati bir faktördür ve yüzyıllardır toplumlarda varlığını sürdürmüştür. Bu teori, felsefe alanında bir gerekçelendirme ya da akıl yürütme teorisi olan temellendirmecilikten doğmuştur. Ancak o dönemde tartışma hitabet ve mantığa dayanıyordu. Günümüzde ise insanlar kendi düşüncelerini başkalarına empoze etmek için tartışıyorlar. Aslında kavga yoluyla karşı taraf üzerinde baskı oluşturarak istediğini yaptırmaya çalışıyorlar. Bu tartışma değil tahakküm etmeye çalışmak olur.

İletişim, insanlık için çok önemlidir. Başlangıçta, insanlar iletişim yoluyla düşüncelerini ifade etmeye başlamış ve bu da evrimimizde önemli bir rol oynamıştır. İletişim sırasında konuşmacı bilgiyi paylaşır ve dinleyici bunu dinler. Burada, dinleyicinin güvenilir enformasyonu yalan ve kandırmaca ile ayırt edebilmesi gerekir.

Konunun uzmanlarına göre, dinleyici mesajları filtreleyebilmeli ve epistemik (bilgiye dayalı) uyanıklık mekanizmasına sahip olmalıdır. Bu, aldığımız bilgilere karşı dikkatli bir tutum sergilemekten başka bir şey değildir.

Örneğin, internetteki haberlere, kaynağına güvendiğimiz için inanırız. Ancak burada sadece güvenmek yerine, güvenilir haberleri yalan haberlerden ayırt etmek için farklı yollar geliştiririz. İşte tartışma da bu yollardan biridir.

Tartışma, iletişimde güvenilirliği artırmanın bir yöntemidir. Burada konuşmacı, bir sonuca ulaşmak için bir doğrulama sunar. Ancak dinleyici, sunulan sonucu kabul etmek için bu doğrulamayı kontrol edebilir. Tartışma aynı zamanda bir akıl yürütme faaliyetidir. İnsanlar tartıştıklarında, düşüncelerini akıl yürütme alanına yerleştirirler. Sonucu değerlendirmek ve kabul etmek için akıl yürütmeyi kullanmış olurlar.

İletişim, doğru akıl yürütme ile mükemmelleşir ve adil kanıtlarla desteklenen doğru bir sonuç elde edilir. Böylece konuşmacı dinleyicileri ikna edebilir ve dinleyiciler güvenilir enformasyona ulaşabilir. Bu sayede iletişim başarılı olur.

TARTIŞMANIN YAPISI 

İngiliz filozof ve mantıkçı Stephen Toulmin, tartışmaları değerlendirilebilecek kategorilere ayıran unsurları ortaya koymuştur.

- İddia (Claim): Bir beyandan başka bir şey değildir. Konuşmacı veya dinleyici tarafından bilgiyi doğru olarak kabul ettirmek amacıyla öne sürülür. Eğer biri sizden bir şey yapmanızı isterse, her istediklerini yapmayı kabul etmezsiniz. Neden bunu yapmanız gerektiğini sorarsınız ve iddialarını kanıtlamalarını istersiniz; işte burada dayanak devreye girer.

- Dayanak (Ground): iddianın arkasındaki gerekçedir. Dinleyiciyi ikna etmek için kullanılan bilgilerdir. Bir argümanın kurulduğu temel olup, aynı zamanda akıl yürütmenin kanıtlarını da içerebilir. Burada bilgi, ikna edici bir unsur olabilir. Her bireyin benzersiz bir düşünme tarzı vardır ve bu nedenle bilgiyi kabul etme şekli de farklıdır. Bazıları sorgulamadan kabul eder, bazıları ise görmezden gelir ve bazıları daha iyi bir açıklama için gerçekleri daha fazla araştırır. Bu durumda bir sonraki adım olan garanti (warrant) önemli hale gelir.

- Garanti (Warrant): İddiayı dayanağın uygun hale getirilmesiyle doğrular. Garanti, küçük bir ifade ya da takip eden bir sav olabilir. Doğru, örtük veya söylenmemiş olabilir.

- Destek (Backing): Bir argümana destek sağlandığında, bu durum garantiye ek destek sağlar.

Niteleyici: İddianın kapsamını sınırlar. Genellikle ‘çoğu’, ‘genellikle’, ‘her zaman’ ve ‘bazen’ gibi kelimeler kullanılır. Niteleyicinin bir başka alternatifi ihtiyatlı olmaktır. Bu, iddianın yanlış olabileceğini belirten bir terimdir.

Çürütme: Mükemmel bir şekilde sunulan bir savda bile karşı savlar kullanılabilir. Çürütme, sunumun erken aşamalarında ya da uzun bir tartışma boyunca verilebilir.

Toulmin’in bahsettiği tartışmanın bu unsurlarına bir güncel bir örnek vererek yazımı tamamlamak isterim. 

Kadınlar mükemmel yöneticilerdir- (iddia) – sav.  

Kadınlar çoklu görev yapabilir ve iyi organizatörlerdir- (dayanak).  

Kadınlar çoğunlukla iyi dinleyicidirler ve problemlere daha duyarlı yaklaşırlar. Bu, organizasyonun sorunsuz işlemesine yardımcı olur- (garanti).  

Kadınlar günümüzde iyi eğitimlidir- (destek).  

Kadınlar yuvayı kuranlardır, bu yüzden çoğu herhangi bir organizasyonu veya ülkeyi daha iyi yönetme yeteneğine sahiptir- (niteleyici).  

Kadınlar iyi yöneticiler olabilir, ancak iyi bir eğitim ve deneyim verilirse- (ihtiyat).  

Eşit şartlar sağlanırsa, kadınlar daha büyük başarılara ulaşabilir- (çürütme).