Atatürk döneminde nasıl sanayileştik?

1931 yılında dünyada ilk defa kalkınma planın hazırlanmasına başlanmış ve ilk Sınai Kalkınma Planı 1933-1938 yılları için 2. Sınai Kalkınma Planı da bizzat Atatürk’ün yönetiminde 1938-1944 yılları için hazırlanmıştır. Kısaca özetlemek gerekirse sadece 1. Sınai Kalkınma Planının temel amacı olan "Türkiye’de bulunan fakat tüketim için üretilmeyen ve dışarıdan ithal edilen iç tüketim mallarının ithal edilmeyip, ülke içinde üretilmesi" sağlanmış olup bu amaçla da; Kayseri, Nazilli, Ereğli, Bakırköy tekstil fabrikaları, Karabük demir-çelik, İzmir kağıt, Bursa merinos, Kütahya seramik, Paşabahçe şişe ve cam, Keçiborlu kükürt, Gemlik suni ipek, İzmit süper fosfat, ispirto, gülyağı, çimento sınai tesisleri, Türkiye Şeker Fabrikaları ve Toprak Mahsulleri Ofisi, Sümer Bank, Eti Bank 1. Sınai Kalkınma Planı döneminde kurulmuştur. 

Büyük önder Mustafa Kemal Atatürk 1938-1942 yıllarını kapsayan 2. Sanayi planını ölümünden 1 yıl öncesinde, hasta ve tedavi altında iken sabahlara kadar hiç uyumayıp, Başbakan ve diğer yetkilileri de yanına alarak bizzat yürütmüştür. Hasta yatağında iken Başbakan Celal Bayar’ı Dolmabahçe Sarayı’na çağırarak birinci plandaki yarım kalan yatırımların tamamlanmasını emrederek birinci planda hedeflenen 20 fabrikanın, ikinci planda hedeflenen 100 fabrikanın mutlaka hayata geçirilmesini ve demiryollarının genişletilmesini emretmiştir. Birinci planda 20 fabrika 5 yıl içinde kurulmuştur. İkinci planda planlanan fabrika ve yatırım alanları ise kısaca şöyle özetlenebilir: madencilik, elektrik üretimi, ev eşyaları endüstrisi, toprak ve gıda endüstrileri, kimya endüstrisi…

Aslında Mustafa Kemal Atatürk sınai kalkınma planını beklemeden 1924 yılında İş Bankası ve Sınai Maadin Bankasını kurmuş, 1929 yılında da gümrük tarifelerini de düzenleyerek uygulamaya başlatmıştır. Bugün bile uluslararası normlarda düzenleyemediğimiz Menkul Kıymet ve Kambiyo Borsalarının kurulmasını ve faaliyete geçirilmesini sağlamıştır. 30 Haziran 1930 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasını kurarak, Türk Parasını Koruma Kanunu çıkarmıştır. 1931 yılında ise ithalata kota konulmuştur. 1933 yılında da Sümerbank kurularak mevduatı koruma yasaları, ödünç para ve kredi verme işlemleri düzenlenmiştir. 

1930-1938 yılları arasında dünyada ilk defa Türkiye’de Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde kalkınma planı uygulanmıştır. Birinci 5 yıllık sınai kalkınma planı ile devletin ekonomik faaliyetlere girmesi ve devlet işletmeciliği başlamıştır. Mustafa Kemal Atatürk’ün izlediği ekonomik politika sayesinde 1929 ekonomik krizinin dışında kalınarak sanayileşme adına önemli adımlar atılmıştır. Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde “Devlet öncülüğünde planlı sanayileşme” uygulaması ilk defa Atatürk Türkiye’sinde gerçekleşmiştir. Bu planlama ile Türkiye’de ihtiyaç duyulan temel sanayi mallarını kamu girişimleri aracılığıyla üretmek temel hedef olmuş plan hazırlığında ise dış kaynak ön görülmeyerek plan öz kaynaklarla yürütülmüştür. 1929-1938 döneminde dünyada  sanayi üretimi artışı %19 iken, Türkiye’de %96 olmuştur. Atatürk yoktan var ettiği Türkiye Cumhuriyeti Devletini, dünyada en saygın ülke yaparak, dünyanın 11. büyük ekonomisi ve devleti yapmıştır.