Liderlere düşen görev…

Komşu Suriye’de yarım asrı geçen iktidarıyla Esad Ailesi’nin sürdürdüğü Baas Rejimi sona erdi. Suriye’de yaşanan bu ani gelişme sadece emperyalizmin üzerine yıkılacak kadar basit değil. Elbette egemen devletlerin Orta Doğu’da, özellikle de petrol yataklarının bulunduğu bölgelerde nüfuz sahibi olma çabaları yüzyıllardır sürmekte. Emperyalizmin bölgede yüzyıllar içinde kolaylıkla nüfuz ettiği ve ele geçirdiği yerler varken, diğer taraftan zorlandığı ya da başaramadığı ülkeler de mevcut. Örneğin büyük lider Mustafa Kemal Atatürk’ün kurduğu Türkiye Cumhuriyeti. Cumhuriyetin kuruluşu öncesi mecliste geçen birçok tartışmada Atatürk’ün silah arkadaşlarının bir kısmının manda yönetimine sıcak baktığı görülmektedir. Atatürk’ün büyük bir kudretle inandığı tam bağımsızlık idealine sahip olması ve ulus devlet fikrini hayata geçirmesi Türkiye’yi bölgede koruyan bir çelik kalkan oldu. Çok partili dönemden sonraki her türlü kimlik siyaseti çabalarına rağmen attığı güçlü tohumlar bugüne kadar varlığını sürdürdü. Sander (1989) Türk ulusçuluğunun Orta Doğu devletlerinden  farkını, herhangi yabancı bir milletin esareti altına yaşamamış olmaktan gelen özgüvenin varlığı ve devlet yönetimindekilerinin sorumluluk duygusu olarak açıklamış ve eklemiştir:

“Türk halkı yabancılar tarafından ezilmedikleri olgusunun da katkısıyla, uzun tarihlerinde başka uluslara, düşüncelere, akımlara ve dinlere bağnazca düşmanlık temelinde politika oluşturmamışlardır.”

Suriye’ye gelince…  Osmanlı egemenliği altındayken bir bütün olarak yönetilen Suriye, 1920-1925 yılları arasında Fransa tarafından beş parçalı yapıda yönetildi. Aleviler Bölgesi, Dürziler Bağımsız Hükümeti, Halep Devleti, Şam Devleti ve Lübnan. Hristiyan Arapların çoğunlukla yaşadığı Lübnan’ı hariç tutarsak, Suriye’deki çok kimlikli, mezhepli yapı ve ayrılıklar bugüne kadar geldi. Aşiret, klan dayanışması, feodal tarım düzeni yıllar boyu Suriye’nin burjuvazi yani büyük aileler tarafından yönetilmesini sağladı (Sander, 1989). Yönetimde gitgide artan otoriterleşme ve anti-demokratik uygulamalara karşın  halkın büyük çoğunluğunu oluşturan sunni Araplar 2011’den itibaren ayaklanmaya başladı ve Suriye büyük bir iç savaşın içine girdi. 2011’den bu yana iç karışıklığın çözümü için Astana süreci, Soçi mutabakatı gibi birçok imkan oluştu. Ayrıca milyonlarca  sığınmacının Türkiye’ye zorunlu göçü  Suriye meselesini Türkiye’nin esas meselelerinden biri haline getirdi. Son olarak Türkiye’nin sığınmacıların geri dönmesi üzerine işbirliği yapma teklifi de Esad tarafından reddedildi.

Elbette bu hazin hikayeden çıkarılacak ders çok… Ülkeleri yöneten liderlerin ve hükümetlerin toplumun bütününü kapsayacak demokratik uygulamalara öncelik vermesi, bağımsızlığı ve özgürlüğü içselleştirmesi elzemdir. Aksi takdirde oluşacak otoriter yapılar eninde sonunda makus talihi ile karşı karşıya kalmaya mahkumdur. Her şeyden önemlisi fikir ve düşünce özgürlüğünü savunmak, farklı inanç ve mezheplere saygılı olmak, ibadet özgürlüğünü sağlamak, toplum içerisinde sosyal adaleti temin etmek ve bağımsız adaleti inşa etmek şarttır.

Ayrıca kendi sorununu kendi çözemeyen, ekonomik bağımsızlığını sağlayamayan, dışa bağımlı yani kendi göbeğini kendi kesemeyen ülkeler de emperyal müdahalelere karşı zayıf olurlar. Ya da müdahale korkusuyla başkaca güçlere bağımlı hale gelirler. Esad’ın Rusya ve İran’a bağımlılığı gibi… Sorunu çözeceği dönemde gücünü halk yerine yabancı ülkelerden almak Esad’ın hikayesini bu noktaya getirdi.

Bundan sonrasında  gönül -çok zor görünse de- Suriye’de yeniden toprak bütünlüğünün sağlanmasını, Şam’ın, Halep‘in yeniden ihtişamına kavuşmasını,  ayağa kalkmasını ve Suriye halkının mutlu, huzurlu bir şekilde yaşayacağı bir ülkenin inşa edilmesini istiyor.