Gündemdeki parazit: Uyuz

UYUZ HAPLARI ARTIK GERİ ÖDEME KAPSAMINDA 

Türkiye’de son yıllarda artarak endişe verici oranlara ulaşan uyuz vakaları, son birkaç yıldır dermatoloji kliniklerinde en sık görülen hastalıklardan biri oldu. Özellikle 6 Şubat depremlerinden sonra bölgede hem hastaların hem de hekimlerin yönetmekte zorluk çektiği uyuz tedavisinde yeni bir döneme girildi. 

Yaklaşık 1,5 yıl önce Türkiye’de de piyasaya sürülen ağızdan alınan haplar, hastaların tedavisini ve günlük yaşamını kolaylaştırmakla birlikte SGK tarafından ödenmiyordu. Aylık bin lirayı bulan ilaç masrafını karşılayamayan hastalar kampanyalarla sesini duyurmaya çalışırken bir yandan da uzmanlık dernekleri, önemli bir halk sağlığı sorunu haline gelen hastalığa karşı geliştirilen yeni nesil ilaçların geri ödeme kapsamına alınmasını istiyordu.

Sonunda bu çabalar sonuç verdi ve Ivermectine etken maddeli iki ayrı ilaç SGK’nın geri ödeme listesine girdi. Doktor tarafından reçete edildiği takdirde hastalar uyuz haplarına artık ücretsiz ulaşabiliyor. 

2017 – 2019 ARASINDA 30 KAT ARTTI 

Uyuz, tüm dünyada belli dönemlerde salgınlara yol açan bir hastalık. Tedavide sıklıkla başvurulan bazı kremler ve karışımlar kimi zaman etkisiz kalabiliyor. Ayrıca tüm ailenin tedaviye dahil edilmesi ve bu sırada hastaların banyo yapması, giysilerinin, çarşaflarının yüksek sıcaklarda yıkanması gibi şartlar tedaviye uyumu zorlaştırıyor. 

Geçtiğimiz yıl Türk Dermatoloji Derneği’nin yaptığı açıklamada Hatay başta olmak üzere deprem bölgesinde de uyuz vakalarında büyük bir artış olduğuna dikkat çekilerek, tedavi uygulanırken toplu yaşam ortamlarında uygun banyo ortamları yoksa hastalarda hapların kullanılabileceği vurgulanmıştı. Dernek üyeleri, “Daha önce ülkemizde uyuzda kullanılan haplar yoktu. Ancak son dönemde ülkemizde de bu ilaç bulunmakla birlikte ücretli olarak temini mümkün olmaktadır. Talebimiz, söz konusu ilaçların vakit kaybedilmeden SGK kapsamına alınması ve deprem bölgesi başta olmak üzere yurttaşlarımızın bu ilaçtan faydalanmasıdır” uyarısında bulunmuştu.

5 – 6 YILDIR SALGIN ŞEKLİNDE GÖRÜLÜYOR

Türk Dermatoloji Derneği’nin açıklamasında önemli veriler paylaşılmış ve dikkat çekici ifadelere yer verilmişti. 

Türkiye’de uyuz vakalarının bir önceki yıla göre (2022) yüzde 30 arttığı belirtilmiş; düzensiz göç, pandemi, kısıtlı sürede hasta muayene etmeye çalışmak ve 6 Şubat depremleri sonrasında insanların toplu yaşamak zorunda kalması ve temizlik için gereken su ihtiyacının karşılanamaması, uyuzdaki artışın nedenleri olarak gösterilmişti. 

Açıklamada; “Yirmi yıl önce bir uyuz hastası gördüğümüzde ‘uyuz halen var mıymış’ derdik ve çok şaşırırdık. O zamanlar Türkiye’de yok gibi diyebileceğimiz uyuz son 5-6 yıldır ülkemizde salgın şeklinde. Günde 3-5 hasta görmeye başladık. Bazı hastanelerde dermatologlara başvuran hastaların yüzde 30-40’ını uyuz oluşturduğu belirtilmekte. Ülkemizde yapılan çalışmalarda uyuz vakalarının 2017 yılına göre 2018’yılında yaklaşık 7 kat arttığı, 2017 ile 2019 yılı karşılaştırıldığında ise 30 kat artış gösterdiği bildirildi” denilmişti.

Sağlık Bakanlığı ise bu ve benzer açıklamalara “Endişeye neden olacak bir artış ve salgın yok” şeklinde karşılık vermişti. 

GERÇEK VAKA SAYISI TESPİT EDİLENLERİN ÇOK ÜZERİNDE

Oysa yine Türk Dermatoloji Derneği’nin hazırladığı Uyuz Tanı ve Tedavi Rehberi’nde yer alan verilerde de 2014 – 2019 yılları arasında 17.803 (14.574 yetişkin ve 3229 çocuk) hastaya uyuz tanısı konulduğu, İstanbul’da iki ayrı üçüncü basamak hastanesinde 2016 – 2019 yılları arasını kapsayan çalışmada Türkiye’de 2018’in son çeyreğinde başlayan ve 2019 da devam eden bir uyuz salgınının yaşandığı vurgulandı.

2021 yılında yapılan kesitsel bir çalışmada ise uyuz görülme sıklığının yüzde 10,9 olarak bildirildiği ancak kayda geçmeyen vakalar da dikkate alındığında gerçek sayıların tespit edilenlerin çok daha üzerinde olduğu tahmin edildiği belirtildi. 

“HASTALIĞI DAHA KOLAY YÖNETMEYE BAŞLADIK”

Muğla Eğitim Araştırma Hastanesi Dermatoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Aslan Yürekli, Türk Dermatoloji Derneği’nin çabaları ve aynı zamanda hastaların girişimleri sonucunda iki ilacın geri ödeme kapsamına alınmasını önemli bir gelişme olarak değerlendirdi. “Bu bizim elimizi çok rahatlatan, güçlendiren bir gelişme oldu” diye konuşan Doç. Dr. Yürekli, “Hastalarımız sürme ilaçların yanı sıra ağızdan alınan ilaçlara da bir aydır ücretsiz erişebilmekte. Bu ilaçlarla birlikte hastalığı daha kolay yönetmeye başladık. Hastaların ilaçları alım gücünün olup olmadığına bakma durumumuz ortadan kalktı” dedi. 

HASTALARIN KONFORUNU ARTIRDI

Doç. Dr. Aslan Yürekli, ağızdan alınan tabletlerin her vakada kullanılabildiğini ancak SGK’nın öncelikle sürülebilen ilaçları kullanan ancak bundan yarar göremeyen hastalarda önerdiğini belirtti. Sürülen ilaçlarda hasta uyumunun önemini anlatan Doç. Dr. Yürekli, şunları söyledi: 

“Uyuz tedavisinde yer alan sürülebilen topikal ilaçların doğru ve düzenli kullanılması gerekiyor. Ağızdan alınan ilaçlarda ise böyle bir sorun yok, o nedenle hastanın konforunu artırdı. 

Son dönemde uyuz vakalarının epey arttığını söyleyebiliriz ama hapların geri ödeme kapsamına alınmasından sonra bunu kırmaya başladık. Artık elimiz daha güçlü ve vaka sayılarının azalmaya başladığını söyleyebilirim.

Uyuz vakalarının yükseldiği dönemde her 100 hastanın 30’unda tespit ediyorduk. Şu an ise yüz hastanın 4 – 5’ine uyuz tanısı konuluyor. Dermatoloji kliniklerine başvuruların hızlı bir şekilde düşeceğine inanıyorum.”

GEBELER VE 15 KİLONUN ALTINDAKİ ÇOCUKLARA VERİLMİYOR

Ivermectine etken maddeli yeni ilaçlar çocuklarda da kullanılabiliyor. Tek şart, 15 kilonun üzerinde olmak. İlaç; gebeler, emziren anneler ve karaciğer yetmezliği olanlarda ise kullanılmıyor. 

Oral tedavi, bir hafta arayla iki kür olarak uygulanabiliyor. Bir kür 15 kiloya bir tablet şeklinde ayarlanıyor. Yani hasta 60 kilo ise 4 tablet alıyor. Ertesi hafta gerekirse tedavi tekrarlanabiliyor