Doğan Avcıoğlu, Kemalizm, milliyetçilik ve sosyalizm

Aziz dostum, ağabeyim, “ilkokul arkadaşım” Turan Karakaş’ın anısına saygıyla…

Son yıllarda, özellikle gençler arasında Türk tarihine, Cumhuriyet tarihine, büyük önderimiz Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e yönelik ilginin belirgin, gözle görülür biçimde artışı, hem bu konularda gençlerin çıkardıkları yayınlara yansıyor hem de yine bu konularda önemli eserler vermiş, tezler üretmiş bilim insanlarımıza, yazarlarımıza, düşünürlerimize yönelik ilgiyi artırıyor, güncelliyor. 

Bu kapsamda ilk akla gelen düşünürlerin başında Doğan Avcıoğlu geliyor kuşkusuz. Avcıoğlu’na yönelik gençler arasında artan ilginin pek çok nedeni var elbette. İktidarın Atatürk’e yönelik bakışının, Atatürk’ü devlet törenlerinden çıkarıp, milletle buluşturma anlamında hayli etkili olduğu açık. Atatürk ve Cumhuriyet’e yönelik daha da kabaran sevgi ve saygı, sahiplenmeyle birleşiyor. Bu sahipleniş, bilinç sıçramasını sağladığı gibi, simgesel olarak milli bayramlardaki coşkudan, 10 Kasımlarda Anıtkabir’e giden yurttaş sayısından da anlaşılıyor. Bu yıl 10 Kasım’da Anıtkabir’e 1.1 milyon yurttaşın gitmesi de bunun kanıtları arasında. 

Peki bu yönelim, 1960’lı yıllardaki yönelimle aynı mı? Kıyaslanabilir mi? Benzer özellikleri var mı? Yoksa çok farklı özellikler ve tercihler mi söz konusu? Bunları da tartışmak gerekiyor elbette. 

Çünkü dönemler, siyasal iklimler farklı. Türkiye ve dünya farklı. Sosyalist partilerin gücünden tutun iktidarın yapısına dek, dünyada öne çıkan konu başlıklarından tutun işçi sınıfının örgütlenme çabasına dek, üniversitelerdeki ortamdan tutun medyanın durumuna dek, benzemeyen çok şey var. Kimi benzerlikler de söz konusu şüphesiz, en başta da gençlerin samimiyeti, coşkusu, iyi niyeti, özverisi, yurtseverliği gibi. 

Öncelikle şunu belirtmek gerekiyor; 1960’larda Türk gençliğinin çok büyük bölümünde güçlü bir Atatürk ve Kemalizm etkisi vardır. Sosyalist gençler arasında da, Kemalizm’e duyulan saygı baskındır. O yıllarda CHP ve TİP, gençlerden en çok destek gören partiler olarak öne çıkarken, TİP, CHP’yi yeterince mücadeleci ve solcu görmeyen seçmenleri, kendi safına çekmeye çalışmaktadır. 

Jön Türklerden İttihatçılara, onlardan da Kemalistlere uzanan siyasal çizginin savunucularınca sahiplenilen ve kısaca MDD olarak bilinen Milli Demokratik Devrim tezleri de gençler, aydınlar, eğitimli orta sınıflar arasında büyük destek görmektedir. 

Atatürkçülüğün, Kemalizm’in sol bir yorumunu yapan en önemli isimlerden olan, yönünün sosyalizm olduğunu da her zaman vurgulayan Doğan Avcıoğlu; kendisiyle özdeşleşen Yön dergisinde, 22 Ağustos 1962 tarihinde, (Yıl: 1, Sayı: 36, Sayfa: 3), “Sosyalizm Anlayışımız” başlıklı makalesinde şunları yazmıştır: 

“Burada bir noktayı iyice belirtmek ve iftiraları cevaplandırmak lazım. Türk halkının refah ve saadeti için mücadele eden sosyalistlerin, gerçek milliyetçiler olduklarına inanıyoruz. Sosyalizmin milliyetçi anlayışı, milli bağımsızlık konusunda da görülmektedir. Sosyalist, Amerikan boyunduruğuna da Rus boyunduruğuna da karşıdır. Ekonomik bağımsızlıkla tamamlanmadıkça, yirminci yüzyılda siyasi bağımsızlığın fazla bir mana taşımayacağına inanır. 

Bu sebeple Amerika’dan fazla Amerikanlık taslayan ağaların ve ağalara uşaklık eden sözde milliyetçilerin vatanseverliklerinden şüphe ediyoruz. Türk ekonomisini dilencilikle yaşar hale getirerek yeni bir “Düyunu Umumiye” devri açan ve zengin amcalarımızı kızdırmak endişesiyle milli kurtuluş hareketlerini desteklemekten korkan idarecilerin milliyetçiliğine inanmakta güçlük çekiyoruz. 

Sosyalizmin temel hedeflerinden biri, en kısa zamanda ekonomik bağımsızlığın gerçekleştirilmesi ve dış kredilerin eşit şartlarla alınmasının sağlanması olacaktır. Sosyalizm, bu anlamda milliyetçidir. Milliyetçilik babında, sosyalistlere toz kondurabilecek fazla sayıda babayiğit mevcut olmasa gerektir…

Esasen sosyalizmi, halkçılık, devletçilik, devrimcilik, laiklik, cumhuriyetçilik ve milliyetçilik ilkelerine dayanan Atatürkçülüğün en tabi sonucu ve devamı sayıyoruz. Sosyalizmin, Atatürk devrimlerini geliştirme ve ileri götürme yolu olduğuna inanıyoruz”. 

Sözün özü, Atatürk’e, Türk Devrimi’ne, Kemalizm’e, Cumhuriyet’e yönelik ilginin, sevginin, saygının, sahiplenmenin arttığı bir dönemde, Kemalizm’in en önemli düşünürlerinden Avcıoğlu’na yönelik ilginin bir kez daha artması önemlidir, olumludur.