Veri bedeni ve dijital çıplaklık

Bir zamanlar beden mahremiyeti, kişinin yalnızca kendisiyle ve en yakın çevresiyle kurduğu bir sınırdı. Bugün ise beden, dijital platformlarda dolaşıma sokulan, kaydedilen, kopyalanan ve yeniden üretilen bir veri nesnesine dönüşmüş durumda. Fotoğraf, video ve hikâye paylaşımları artık yalnızca anı değil, aynı zamanda işlenebilir bir malzeme, dönüştürülebilir bir içerik ve manipüle edilebilir bir beden temsili haline geliyor.

Bu dönüşüm, özellikle kadınlar ve çocuklar söz konusu olduğunda daha da kırılgan bir noktaya ulaşıyor. Masum bir tatil videosu, doğum günü fotoğrafı ya da aile içinden paylaşılan sıradan bir kare, yapay zekâ uygulamaları aracılığıyla uygunsuz içeriklere dönüştürülebiliyor. Yüzler başka bedenlere yerleştirilebiliyor, bağlamından koparılan görüntülerle ahlaki saldırılar üretilebiliyor ve böylece bireylerin itibarı sistematik biçimde zedelenebiliyor.

Burada artık yalnızca dijital saldırılardan değil, bir tür dijital beden ihlalinden söz etmek gerekir. Çünkü yapay zekâ destekli manipülasyon, yalnızca görüntüyü değil, o görüntünün temsil ettiği kişiyi de hedef alır. Bu süreçte birey, kendi bedeni üzerindeki kontrolünü kaybederken, görüntüsü başkalarının tahakküm alanına girer.

Sosyolojik açıdan bu durum, mahremiyetin metalaşması olarak okunabilir. Beden artık korunması gereken bir etik alan değil, tüketilebilir ve dönüştürülebilir bir içerik kategorisidir. Platform ekonomisi, bu içerikleri trafik, etkileşim ve görünürlük üzerinden değerli kılarken, ortaya çıkan zarar bireyin psikolojik ve toplumsal varlığını derinden sarsar.

Kadınlar bu süreçte çoğu zaman dijital şiddetin doğrudan hedefi haline gelir. Yapay zekâ ile üretilmiş sahte görüntüler, iftira kampanyaları, itibar suikastları ve çevrim içi linç kültürü, yalnızca bireysel zarar üretmekle kalmaz, aynı zamanda kamusal alanda korkuya dayalı bir suskunluk yaratır. Kadın bedeni hem görünür kılınır hem de cezalandırılır.

Çocuklar ise bu sistemin en savunmasız halkasıdır. Ebeveynler tarafından paylaşılan masum görüntüler, çocuğun rızası olmadan dijital dolaşıma girer. O çocuk büyüdüğünde, kendi geçmiş bedeninin nasıl ve nerelerde dolaştığını kontrol edemez hale gelir. Böylece çocuk, daha yaşamın başında dijital bir gözetim rejiminin öznesi haline getirilir.

Bu noktada beden artık yalnızca biyolojik bir varlık değildir. Beden, veri olarak çoğaltılan, algoritmalar tarafından yeniden biçimlendirilen ve platformlar tarafından dolaşıma sokulan bir yapı haline gelir. Bu da bizi şu gerçekle yüzleştirir. Dijital çağda mahremiyet artık yok edilerek değil, dönüşüme zorlanarak aşındırılmaktadır.

Daha da tehlikelisi, bu içeriklerin iftira aracı olarak kullanılmasıdır. Yapay zekâ ile üretilmiş görüntüler, kişileri suçlu, ahlaksız ya da itibarsız göstermenin yeni yolu haline gelebilir. Gerçek ile kurgu arasındaki sınır belirsizleşirken, zarar kalıcı hale gelir. Çünkü dijital belleğin silme kültürü yoktur.

Burada mesele yalnızca teknoloji değil, kültürel bir zihniyettir. Paylaşmanın olağanlaştırılması, görünür olmanın yüceltilmesi ve her anın kayda değer görülmesi, mahremiyeti bilinçli bir tercihten ziyade otomatik bir refleks haline dönüştürür.

Bu yüzden veri bedeni sorunu, sadece teknik değil, etik ve toplumsal bir meseledir. Kimlerin hangi görüntüyü hangi bağlamda ve ne amaçla kullandığı sorusu, dijital çağın yeni insan hakları problemine dönüşmektedir.

Belki de bugün sormamız gereken soru şudur.

Gerçekten paylaşmak mı istiyoruz, yoksa paylaşmak zorunda olduğumuza mı inanıyoruz?

Ve daha önemlisi, bir gün o fotoğrafa bakan çocuk, kendisinin bu kadar açıkta bırakıldığını nasıl hissedecek? Dijital çağda beden yalnızca görünür değil, savunmasızdır da. Ve belki de en büyük sorumluluk, bu savunmasızlığı normalleştirmemekte yatmaktadır.