Muhtarların mali ve hizmet sorunları için çözüm önerisi

Muhtarların; mahalle veya köy halkına hizmet için, imece ve harçlar dışında bir gelirleri yok. Zamanında ve yerinde hizmet yapabilmeleri için ellerinde bir bütçeleri olması gerekir. Belediyeler düzenli aralıklarla muhtarlara ayni yardım yapmaktadırlar, Bu ise Belediyelerin, Sayıştay incelemelerinde tazmin veya kamu zararıyla karşılaşmalarına neden olmaktadır.

Yerel yönetimlerin en küçük birimi olan mahallelerde devletin oradaki temsilcisi olarak görülen ve çoğu mahallede kanaat önderi olarak faaliyet gösterebilen muhtarların bu mağduriyetlerinin giderilmesi aciliyet arz etmektedir.

4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair Kanun'un 20'nci maddesinde; "Mahalle muhtarları ve ihtiyar heyetleri tarafından görülecek hizmetlere karşılık olarak iş sahiplerinden harç alınır ve alınan harç miktarı, evrak ve vesikalar üzerinde gösterilir." hükmüne yer verilmiştir.

Aynı Kanun'un 21'inci maddesinde; "Harçlar münhasıran muhtarlara aittir. Muhtarlık işlerinin tedviri için lüzumlu kira, ısıtma, aydınlatma, hademe ücreti gibi masraflar bu harçlardan ödenir." denilerek, muhtarlık işlerinin yönetilmesinde kira, ısıtma, aydınlatma, hademe ücreti gibi zorunlu giderlerin bu harçlardan ödeneceği belirtilmiştir.

Diğer yandan, 2108 sayılı Muhtar Ödenek ve Sosyal Güvenlik Yasası'nın 1'inci maddesinde;

"Köy muhtarları ile şehir ve kasaba mahalle muhtarlarına, 14.750 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda aylık ödenek verilir.

Bu ödenek damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz. Bu ödeneğin net tutarının net asgari ücret tutarının altında kalması halinde aradaki fark, ödenek için öngörülen usul ve esaslar çerçevesinde herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ayrıca ödenir.

5393 sayılı Belediye Kanunu'nun "Mahalle ve Yönetimi" başlıklı 9'uncu maddesinin üçüncü fıkrasında;

"Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkanları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır." hükmüne yer verilmiş ve belediyenin, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkanları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlayacağı ifade edilmiştir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden görüleceği üzere; muhtarlara aylık ödenek tahsis edilmiş ve muhtarların düzenlemiş oldukları belgelerden harç geliri elde etmelerine de imkan sağlanmıştır. Muhtarlık işlerinin yürütülmesi için gerekli giderlerin bu harç gelirlerinden karşılanması gerekmektedir.

Diğer yandan belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarını göz önüne alarak bütçe imkanları doğrultusunda ayni yardımda bulunabilmektedir. Mevzuatta geçen "destek" ifadesi de ayni nitelikteki yardımları kapsamaktadır. Bu bağlamda, Kanun'un lafzında geçen "destek" ibaresinden, muhtarların tahsil ettiği harçlardan elde ettikleri gelirlerin giderlerini karşılamaya yetmemesi halinde telefon, aydınlatma, ısınma, kira gibi ayni nitelikteki genel giderlerin anlaşılması yasal düzenlemeye uygun olandır.

Ancak Sayıştay Temyiz Kurulunun 07.02.2024 tarih ve 56446 tutanak no ‘lu Kararında “Bu itibarla, ... ... ilçesinde bulunan tüm muhtarlıklara, ayni yardımların dışında düzenli olarak maaş ödemesi niteliğinde nakdi yardım yapılması ve bayram ikramiyesi adı altında ödemede bulunulması suretiyle kamu zararına sebebiyet verildiğinden, sorumluların temyiz talebinin REDDİ ile 70 sayılı İlamın 4'üncü maddesi ile verilen ... TL tutarındaki tazmin hükmünün TASDİKİNE,” kararında belirtildiği üzere;

- Düzenli olarak maaş ödemesi niteliğinde nakdi yardım yapılması ve bayram ikramiyesi adı altında ödemede bulunulması mümkün gözükmemektedir.

Muhtarların mali sorununun çözülmesi için merkezi yönetim yada yerel yönetimlerin bütçelerine yıllık harcamalarını yapabilmesi ve yerel halka daha iyi hizmet etmeleri için  bütçelerine her yıl olmak üzere,  her muhtarlık için, 50.000 TL ödenek konması ve bu tutarında, nüfusa göre ödenmesi uygun olacaktır.