Suriye’de beklentiler

Aralık ayından beri konuştuğumuz en önemli mesele hâliyle Suriye... Esad’ın düşüşünün üzerinden iki haftayı aşkın bir zaman geçti. Herkes hâlâ kim kazandı, kim kaybetti yorumlarını yapadursun, bu iki haftada bana kalırsa ortaya çıkan tek bir sonuç var: Belirsizlik.

Herkeste bir umut havası hâkim ancak farklı topluluk ve ülkelerin ortaya çıkacak Suriye’den beklentileri birbirinden epeyce farklı. Bu beklentilerin ne ölçüde aynı pota içinde eritilebileceği ise merak konusu.

Zira her gün Suriye ile ilgili birbirine zıt birçok haber görüyoruz. Bir gün Şam’da Noel ağacı görüntüsüyle HTŞ’nin demokratikleşmesini konuşurken, öteki gün Hama’da cihatçı grupların benzer bir ağacı yaktığını okuyoruz. 

Benzer bir durum ülkelerin çıkarları ve beklentileri için de geçerli. Örneğin Türkiye ve İsrail. Türkiye’nin 2015/2016’dan beri izlediği politikanın omurgasını Suriye’deki Kürtler oluşturuyordu.

Bugün konjonktür gereği artık pek konuşulmasa bile Türkiye tam da bu sebeple Suriye politikasında değişime gitmiş, daha açık bir ifadeyle, rejim değişikliğinden sınır güvenliğine evrilen bir politika ön plana çıkmıştı.

Bugün artık karşımızda daha farklı bir Suriye var. Türkiye de HTŞ yönetimi üzerinden bu “yeni” Suriye’deki etki alanını genişletmiş görünüyor.

Bununla birlikte yine en büyük vurgusu Suriye’nin toprak bütünlüğü. Ancak Türkiye, ABD tarafından desteklenen SDF güçlerinin silah bırakmasını isterken, Suriye’deki işgalini genişleten İsrail’de pek çok farklı grup Kürtlerin - ABD’nin yaptığı gibi - silah ve para konusunda desteklenmesi gerektiğini belirtiyor.

İsrail, Suriye’nin kuzeyini, güneyi kadar stratejik görüyor. Hatta bu konuda, kendisine Güney Kıbrıs gibi bir başka “doğal müttefik” de bulmuş. Suriyeli Kürtler, Doğu Akdeniz’de başka hizalanmaların önünü açar mı, göreceğiz.

Suriye’nin toprak bütünlüğü demişken, geçtiğimiz hafta İsrail ve Batı basınında Golan’ın civar köylerinden bazı Dürzi yerleşimlerinin İsrail’e katılmak istediğine dair bazı video ve haberler dolaşıma sokuldu.

Bir önceki yazımda da belirttiğim üzere, “911 km’lik sınır paylaştığımız komşumuzun” önümüzdeki yıllarda nasıl bir haritasının olacağı bence meçhul. BMGK kararlarının varlığına rağmen...

Diğer yandan Dürzi köylerine dair dolaşıma giren videolar spekülatif dahi olsa bir noktaya işaret ediyor: Suriye’deki azınlıkların tedirgin bekleyişi. Birçok etnik ve dini grubun çoğulcu ve demokratik bir Suriye beklentisi ve ihtiyacı var. Keza kadınların birçoğunun da şeriatla yönetilmek bir tarafa, siyasete aktif olarak katılmak gibi bir isteklerinin olduğunu görüyoruz. Bunu kadınlarla yapılan röportajlardan da, kadınların protesto gösterilerinden de anlayabiliyoruz.

Bu protestolardan sonra HTŞ yönetimi aynı zamanda Türk vatandaşı da olan Ayşe El-Dibs'i Kadın İşleri Ofisi Başkanlığı’na getirerek, bir nevi olumlu bir mesaj göndermiş oldu. Ancak bu mesaja rağmen, Golani sakallarını kısaltıp kravat taksa da bu beklentilerin hepsini karşılayabilirmiş gibi de durmuyor.

Zira, onun da arkasını dayadığı ideolojik ve toplumsal bir temel var. Kuşkusuz Suriye, sosyolojik yapısı itibariyle yeni bir Afganistan olmaz.

Fakat, ex-cihatçı kadroların dayandıkları temeli bir biçimde esnetse dahi, aşacağını ya da aşmak isteyeceğini düşünmüyorum. Maalesef Orta Doğu, sadece karmaşık sosyolojik bir yapının siyasal iklimi demokratikleşmeye doğru belirleyebildiği bir yer değil. Öyle olsa, 79 devriminden bu İran çıkmazdı sanıyorum.

Ancak şunu da söylemeliyim ki birçok basın ve medya kuruluşunun yaşadığı coşkuya rağmen, ayakları zemine en sağlam basanlar da yine Suriyelilerin kendisi.

Zira, okuduğum röportajlarda farklı şehirlerden birçok insan belirsizliğe ve aynı zamanda tedirginliğe atıfta bulunuyordu. Umarım bu belirsizlik sona erdiğinde 13 yıldır bir iç savaşla uğraşan bu halk “hiçbir yönetim Esad’dan daha kötü olamaz” ya da “olur” dikotomisine sıkıştırılmaz. 

Türkiye’nin beklentilerini ise biz, ilerleyen günlerde ve aylarda daha çok konuşacağız gibi duruyor...