Dijitalleşme, iş ve meslek yaşamında değişim ve dönüşüm

Teknolojik gelişmelerin iş ve çalışma biçimleri üzerindeki dönüştürücü etkisi açık. Büyük sanayi devrimiyle birlikte üretim biçim ve ilişkilerinin tümüyle değiştiği, bunun sonucunda da köklü toplumsal dönüşümlerin gerçekleştiği bilinmektedir. İçerisinde bulunduğumuz çağda da bilgisayar bazlı dijital teknolojilerle birlikte iş ve çalışma yaşamında, dolayısıyla da üretim biçim ve ilişkilerinde önemli bir değişim süreci yaşanıyor.  Özellikle de yapay zekanın sürece dahil olduğu günümüzde bir yandan mevcut iş ve meslek alanlarında değişim gözlenirken, diğer yandan da yeni iş ve meslek alanları gelişiyor. 

Üniversite adaylarının program ve meslek seçiminin söz konusu olduğu şu günlerde bu yöndeki tartışmaların yoğunluk ve ivme kazandığı gözlenmektedir. Kafalarda bir dolu soru. Acaba bugüne kadar gözde olan birtakım meslekler önemini yitirmekte midir? Geleceğin gözde meslekleri nelerdir? Sürece dahil olan yeni teknolojilerle, özellikle de yapay zekayla birlikte hangi meslekler daha saygın hale gelecektir?

Bu ve benzeri sorular özellikle de üniversite kapılarına dayanan adayların kafasını hayli karıştırıyor. İdeal olarak belirlemiş oldukları mesleğin gelecekteki durumunu, toplumsal konamlanışını, istihdam alanını, dolayısıyla geçerliğini merak ediyorlar. Bir kısmı da hayli kararsız ve endişeli. Özellikle de sosyal bilimler alanına odaklanmak isteyen adaylar çok daha endişeli. Öyle ya eğer geleceğin meslekleri, iş alanları, çalışma biçimleri dijital teknolojilerin etkisinde gelişme gösterecek olursa, matematik yetenğe çok daha değerli hale gelecektir. Oysa herkesin sayısal açıdan güçlü olması mümkün değil. Sözel ya da sosyal zekâsı güçlü olanların iş ve üretim alanındaki etkinlik alanı giderek daralacak mı dersiniz?

Aslında mevcut mesleki alanların, iş dallarının öneminin azalması diye bir şey yok. Dijitalleşmenin bütün iş alanlarına, meslek kollarına, çalışma biçimlerine etki edeceği bir gerçek. Ama bu etkinin olumlu yönde olacağını da belirtmek isterim. Gerek dijital teknolojiler gerekse de yapay zekanın sürece dahil olması bütün meslek dalları, iş alanları ve çalışma biçimleri üzerinde pekiştirici etki yapacaktır. Eğer stratejiler doğru belirlenirse, gelecek planları doğru yapılırsa ve yeni teknolojik gelişmeler sürece gereği gibi uyumlandırılırsa etkisi güçlendirici ve iyileştirici olur. Nasıl ki birinci sanayi devrimi insanın bedeninin uzantısı biçiminde gelişti ve de insanın tüm alanlardaki iş yapış biçimini güçlendirdi, yaşamı kolaylaştırdı, aynı şekilde dijitalleşme de insanın beyninin uzantısı olarak gelişiyor, dolayısıyla da insanın zihinsel yetkinlik alanını pekiştirici bir işleve sahiptir. Burada önemli olan nokta bu pekiştirici unsuru doğru uyumlandırmaktır. 

Dijital teknolojilerle birlikte, özellikle de yapay zekanın etkin kullanılmasına koşut olarak bir yandan mevcut meslekler gelişmekte, diğer yandan da yeni mesleki alanlar ortaya çıkmaktadır. Örneğin, yapay zekanın kullanıma girmesiyle birlikte hekimlik mesleği önemini yitirmiş olmayacak, tam tersine yapay zekâ teknolojisinin olanaklarından yararlanılarak bu mesleki alanda önemli açılımlar olacak, gelişmeler sağlanacaktır. Dolayısıyla tıp alanı, hekimlik mesleği geleceğin de en saygın, en önemlilerinden biri olmaya devam edecektir.  Aynı şekilde dijitalleşmeyle ve de yapay zekanın kullanıma girmesiyle birlikte yazılım, bilgisayar gibi mühendislik alanları bugünün olduğu gibi geleceğin de parlayan meslekleri olmaya devam edecek, ama diğer yandan inşaat, elektrik, elektronik, endüstri, çevre vb. mühendislik alanları da dijital teknolojilerin ve yapay zekanın kullanımıyla çok daha yetkin mesleki alanlar olarak varlıklarını sürdüreceklerdir.  Ama bu arada yapay zekâ mühendisliği yeni bir alan olarak iş ve çalışma alanındaki yerini almaya başladı bile.  Benzer bir durum geçmişten bugüne saygınlığını ve de önemini hiç yitirmeyen hukuk alanı için de geçerli. Yapay zekanın kullanıma girmesiyle birlikte avukatların, hakimlerin, savcıların işi çok daha kolaylaşıyor. Medya alanında ilerlemek isteyenler için ise söylenecek söz yok zaten. 

Dijitalleşme medya ilişkili tüm mesleki alanlarda güçlendirici yönde dönüştürücü etki yapıyor. Dolayısıyla da iletişim alanı bugünün olduğu gibi geleceğin de parlayan yıldızı olmaya devam edecek. 

Sosyal ve beşerî bilimler alanıyla ilgili olanların da mutsuz olmasına hiç gerek yok. Sosyal ve beşerî bilimler sosyal analiz ve araştırma temeline dayalı mesleki alanlar olup, bu süreçte dijital teknolojilerden ve yapay zekadan yararlanmak işleri çok kolaylaştıracaktır. Özellikle de nicel bazlı analizlerde algoritmaların kullanımı işleri bir hayli kolaylaştırıyor. Bilginin ve verilerin toplanması, sistematize edilmesi, analizi dijitalleşme ve yapay zekanın olanaklarıyla şimdilerde çok daha keyifli hale geldi. O halde üniversite adayları gönül rahatlığıyla sözel bölümleri de tercih edebilirler. 

İş, meslek ve çalışma alanları açısından geleceğe dönük analiz yaparken bir yandan dijitalleşmeyle ve  yapay zekanın mevcut olanları dönüştürücü etkisine, diğer yandan da yenilikçi etkisine bakmak gerekiyor. Yapay zekâ teknolojisi bir yandan mevcut mesleklere entegre edilerek onlar üzerinde dönüştürücü ve geliştirici etki yapıyor, diğer yandan da yeni birtakım alanların, meslek dallarının ortaya çıkmasına ortam oluşturuyor. Bugün var olan hiçbir mesleki alan, hiçbir iş kolu, dolayısıyla da hiçbir üniversite bölüm ve de programı değer yitirmine uğramıyor.  Yeter ki vizyoner olabilelim, teknolojik gelişmeleri dikkate alarak her bir mesleğin, iş alanının, dolayısıyla da bölüm ve programın değişim ve gelişmelere göre sürekli güncellenmesini sağlayalım.