Nerede o eski bayramlar!

Bayrama denk gelen bu yazı vesilesiyle öncelikle tüm halkımızın bayramını kutluyorum. Huzur, neşe ve sağlık dolu bir bayram geçirmemiz dileğiyle. 

Bayramlar güzeldir. Ne olursa olsun bayramda içimizi bir ferahlık, bir huzur kaplar. İyi hissederiz. Tatlı bir telaş içerisinde koştururuz bayram hazırlığı için. Kimimiz akraba, eş dost buluşması, kimimiz günlük yaşamın yorucu rutinine ara verecek olmanın heyecanıyla bayrama koşarız. 

Milli bayramlar milliyetçi duyguları coştururken, dini bayramlar da din ve inanca ilişkin duyguları yükseltir. Ancak bayramların kültürel yanını da göz ardı etmeyelim. Her bir bayramın içimizde sıcak duygular uyandırması, coşku yaratmasının belki de en önemli nedenlerinden biri de budur. Kültürel olan aynı zamanda toplumsaldır. İnsanlar topluluk halinde yaşamaya başladıkları dönemlerden itibaren birbirleriyle iletişim kurmak, etkileşmek, paylaşmak suretiyle toplumsal yapılar kurmuş, kültür oluşturmuşlardır. Kültürler, toplumların karakterini oluşturmuş, toplumların ayırt edici özelliği olarak işlevsellik kazanmıştır. Toplumların dini ve inançsal yönelimleri de onların kültürleriyle sentezlenerek bütün bir toplumun genel karakterini belirler. Bayramlar da toplumların yaşam serüvenleri içerisinde zaferi, başarıyı, kutsanmayı, dolayısıyla da coşkuyu ifade eden kesitler olarak yerlerini alırlar.Bu coşku anları da kültürün içerisinde birlik, beraberlik, paylaşım odaklı olarak süreklilik kazanır. Dolayısıyla da bayramlar güzeldir. 

Bayramlar bütünleşmeyi, birliği, beraberliği, paylaşımı ifade ettikleri için güzeldir, anlamlıdır. İçimizi kaplayan huzur ve neşe bundandır. Birlik, beraberlik, paylaşım, bütünleşme. İnsan toplumsal bir varlıktır, dolayısıyla da toplumsal çevresiyle bütünleşmek, paylaşmak onu mutlu eder. Yalnız olmadığını anlar, kendisini güvende hisseder. Bu yanıyla özellikle günümüzün kent toplumlarında bayramların özel bir yeri ve anlamı vardır. Kent toplumunun bireyde yarattığı yabancılaşma, yalnızlaşma duygusunun biraz olsun hafiflemesinde bayramların rolü önemlidir. 

Bayramlar kaynaşmayı, helalleşmeyi, dolayısıyla da barışı ifade eder. İnsanların, toplumsal çevreleriyle kaynaşmaları, küslüklerin, kırgınlıkların sonlandırılması, yeniden kaynaşmanın sağlanması için önemli bir rol oynar bayramlar. Bayramların bu anlamda dünya barışına da katkısı olabilse keşke. Ama kapitalist sistemin madde odaklı iktidar hırsı derinlere öylesine işlemiş ki, bayramlarla bile onu hafifletmek artık neredeyse hiç mümkün görünmüyor ne yazık ki. 

Bayram nedeniyle Gazze’deki katliam durdurulabilseydi keşke. Çocuklar bir nebze de olsa soluklansa, yüzlerinde gülümseme, gözlerinde umut, şeker de yiyebilselerdi. Dünyanın yalnızca kan akıtmaktan, şiddetten, acıdan ibaret olmadığını, yaşanası yanının da olduğunu bir an olsun hissedebilselerdi. 

Bayramlar insanların kaynaşması, insanlar arasındaki eşitsizliklerin kısa süreli de olsa giderilmesi, en azından ertelenmesi için fırsat sunan zaman dilimleridir. Ama günümüzde artık hiç de öyle olmadığını görmek insanın içini acıtıyor. Zenginin, ekmeğini, etini, şekerini yoksul komşusuyla paylaştığı o anlar şimdilerde tarih oldu artık. En azından büyük kentlerde paylaşımın, kaynaşmanın, yakınlaşmanın artık çok da olmadığını görebiliyoruz. Zenginler için bayram, gündelik yaşamın sıradanlaşmış lüksünden farklı bir lükse doğru bir ara verme fırsatı yaratırken, yoksullar için ise yoksulluğun daha derinden hissedilmesine neden olmaktadır. Çocuğuna bayram için yeni bir giysi alamayan, harçlık veremeyen anne babanın dramı trajediye dönüşmekte ne yazık ki. 

Bayram geleneğinin yaşanma biçimi toplumsal ortama, kültürel kesite, yöreye, yerele göre farklılık göstermekte elbet. Kırsal kesimlerde, köylerde, geleneksel yaşamın egemen olduğu kasabalarda bayramlar biraz daha kendi karakterine uygun yaşanmakta. Ancak nüfusun büyük kısmının kentlerde yaşadığı günümüzde bayramların bayram gibi yaşanmadığını da gözlemleyebiliyoruz. Dolayısıyla da aslında kültürel bir form, toplumu kaynaştıran, bütünleştiren anlamlı bir gelenek ekonomik ve toplumsal koşulların değişmesine koşut olarak giderek işlevini yitiriyor. Bugün artık bayramlar çoğu insan için tatil programından öte bir anlam taşımıyor. Büyükleri ziyaret, ufak çaplı buluşmalar, kaynaşmalar elbette hala devam ediyor, ancak kuşaklar gençleştikçe bunların da hızla azaldığı söylenebilir. Çoğu zaman büyüklerin “nerede o eski bayramlar” biçimindeki serzenişleri de bundan. 

Ama her şeye rağmen bayramlar hala güzel.