Bir kadının özgürlük mücadelesi

Tek kişilik bir oyun Celile. 

Büyüleyici sahne performansıyla Ayşegül Yalçıner iliklerine kadar yaşatıyor Celile Hikmet’in yaşamla kavgasını. Duygu dünyasının özgürleşmesi için bütün bir yaşamını feda eden onca güçlü bir kadın ancak böylesine başarılı bir sanatçıyla temsil edilebilirdi. 

Büyük şair Nazım Hikmet’in annesi Celile. Çevresindekileri yalnızca güzelliğiyle değil entelektüel yanı ve sanatsal yetisiyle de etkileyen bir kadın. Varlıklı bir ailede doğuyor, özenle yetiştiriliyor ve yine varlıklı bir aileye gelin gidiyor. 

Yaşadığı dönemin koşullarına göre oldukça görkemli bir yaşamı var Celile’nin. Hani denir ya yediği önünde, yemediği ardında. Varlıklı, güçlü ve karizmatik bir koca, üç güzel çocuk, hizmetçiler, mürebbiyeler, Avrupai bir yaşam tarzı vs. Daha ne ister ki insan, daha ne ister ki bir kadın? Özenle yetiştiriliyor Celile. İyi bir edebiyat eğitimi, yabancı dil, ama en önemlisi de ileri düzeyli sanat eğitimi alıyor. 

Günün birinde Türkiye’nin uluslararası düzeyde tanınmış ressamlarından biri olacaktır Celile Hikmet. Peki ama bunca varlık ve rahatlık içerisindeyken derdi neydi Celile’nin? Neden bütün bir yaşamını hüzünle, gözyaşıyla doldurdu dersiniz? 

Konforlu bir yaşamın huzuru varken hüznü neden? Sizi bilemem ama ben, bütün bu yaşananların baş sorumlusunun sanat olduğunu düşünüyorum. Sanatın özünde zaten başkaldırı vardır. Sanatın statükoya asla tahammülü yoktur. Sanat konfor da sevmez. İnsanın her durumda ve her koşulda içinden gelen bir üretim enerjisidir sanat. Sanatçı, içerisinde yaşadığı dünyanın nimetlerinden yararlanarak yaşamın keyfini çıkarmak yerine, yaşadığı dünyanın ötesindeki daha insancıl dünyalara ulaşmanın hayaliyle sanatsal üretim yapar. Dolayısıyla sanat, insanın insanlık için mücadele aygıtıdır, sanatçı ise bu aygıtın kullanıcısı olan aktördür.

Sanatçının, kendi özelindeki dışavurumları ve haykırışları aslında tüm insanlık içindir. Celile’nin haykırışları tam da bu nedenle bugün hala yüreğimizi dağlıyor, gözyaşları yanaklarımızı ıslatıyor. Aşkını yüzüstü bıraktı diye Yahya Kemal’e kızmak geliyor insanın içinden, ama büyük şairdi, bir bildiği vardı herhalde deyip aşkını yüreğine gömüp yaşam mücadelesine devam eden kadının hikâyesine dönüyoruz yeniden. Basit bir aşk dalgası değil Celile’ninki, onun çok daha ötesinde bir mücadele. Sanatçı kişiliğinin ona kazandırdığı sorgulayıcı ve eleştirel bakışla yaşamı ve insanı tüm yönleriyle sorguluyor, insan olmanın gereğinin başka türlü yaşamak olduğu inancıyla bir seçim yapıyor.

Kabullenmek ve devam etmek ya da karşı çıkmak ve mücadele etmek. Bu noktada seçimini karşı çıkmak ve mücadele etmek yönünde yapıyor Celile. Sonuç beklediği ve istediği gibi olmasa da yaptığı seçimden hiç pişman olmuyor. Vazgeçmek ve dönmek noktasında ise mücadeleye devam ve özgürlük diyor. Celile’nin özgürlük mücadelesi bazılarına anlamsız gelebilir. Böylesine rahat ve konforlu bir yaşamı varken bir insanın, özellikle de bir kadının zorlu bir serüvene atılması neden diye düşünebilirler. Aynı soru Nazım Hikmet için de sorulabilir. Bunca varlık ve rahatlık içerisinde ne oldu da öylesine zorlu bir serüvene atıldı ve bütün yaşamını feda etti? Yalnızca onlar da değil, insanlık tarihinde sayısız sanatçı ve düşünür yaşamlarını daha insanca bir dünya için feda ettiler. Öyle olmasa insanlık olarak bugün bulunduğumuz düzeye de gelemezdik zaten. Ama yeterli değil, daha çok yolumuz var.

Adına uygarlık dediğimiz bir dünyadayız, ancak her yer kan revan içerisinde. Hunharca kitlesel katliamlar devam ediyor. Suyun başındaki küçük bir azınlık dünyanın geri kalanını susuz ve ekmeksiz bırakma cesaretini gösterirken, kitleler bu durumu kader diyerek kabulleniyorlar. Oysa yaşama doğan her bir insanın insanca yaşam hakkı vardır. Her bir insanın, kendisi için istediği biçimde bir yaşam kurma hakkı vardır. Hiçbir insan bir başkasının yaşam alanına hapsolmak, bir başkasının istediği yaşamı yaşamak zorunda değil. İnsana ilişkin bu gerçeği vurgulamak için Celile Hikmet’in yaşam hikâyesine göndermede bulundum. Sanatın, insanca bir yaşam mücadelesindeki rollüne dikkat çekmek için bir sanat insanının özgürlük mücadelesine değindim. Daha insanca bir dünya savaşla değil, sanatla mümkündür. Kitlelerin savaşla imha edilmesi dünyayı iyileştirmez. Kısa dönemde belki birileri bundan nemalanabilirler.

Silah ticareti üzerinden sermaye birikimi yapmak isteyenler, kitlesel imha üzerinden iktidar oyunları oynayanlar kısa vadede tatmin sağlayabilirler, ancak kanla kirletilen bir dünyada insana yakışır bir yaşamın devamı giderek imkânsız hale geliyor. Kitleleri imha etmek yerine eğitmek, sanatla beslemek, insanca yaşam olanaklarına kavuşturmak ve hep birlikte insan gibi yaşamak varken, bunca kin, nefret, katliam neden? Celile’nin haykırışlarına, Nazım’ın mısralarına, Sokrates’in binyıllar öncesinden seslenişine kulak vermek ve daha insanca bir dünya istemek. Neden olmasın?