Anıtkabir'e dokunan kadın

Mustafa Kemal Atatürk vefatından 11 yıl önce, Mühendis Mektebi’ne (Bugünkü İstanbul Teknik Üniversitesi) kız öğrencilerin de alınmasını ister.

Bu haberi son anda duyan Sabiha Rıfat (Gürayman), sınavlara iki gün kala Mühendis mektebine başvurusunu yapar. Sınavı başarıyla geçerek, 350 erkek öğrencinin okuduğu Mühendis Mektebi'nin ilk kadın öğrencisi olur. Atatürk’ün isteğiyle Türkiye’nin ilk mühendisi olma hakkını elde eden Sabiha Rıfat’ın yaşamını değiştiren ise Atamızın kabri Anıtkabir'in inşasında baş kontrol mühendisliği görevine layık görülmesidir. 

Sabiha Rıfat’ın Anıtkabir’in mühendislerinden biri seçilmesi, Atatürk'e olan borcunu ödemek için bir vesiledir. Nefes almadan tutkuyla çalışır. Mesleğini hayatının en önemli yerine koyar. Anıtkabir’e gelerek inşaatı yakından takip eden dönemin  Cumhurbaşkanı Celal Bayar’a ve Başbakan Adnan Menderes’in önüne çıkarak, çalışmaların gidişatı hakkında her seferinde kendisi bilgi verir. İkinci Dünya Savaşı sürerken malzeme alımı konusunda yabancı firmaların güçlükler çıkarması sonucu Anıtkabir’in inşaatı zaman zaman duraklasa da Sabiha Rıfat’ın kararlılığı ve azmiyle zamanında sona erer.

Sabiha Rıfat Gürayman, 1973 yılında Milliyet Gazetesi’ne verdiği röportajda Anıtkabir’e kontrol mühendisi olarak seçilme heyecanını şöyle anlatır;

"1945'te bir kış günü idi. Yollar bozuk olduğundan ancak bir at arabası ile Rasattepe'ye doğru yola çıktık. Yol çamur, hava buz gibiydi. Arazide içinde sobası bile olmayan bir rasat binası vardı. İşte burası o günden sonra şantiye binası olarak kullanılacaktı. O gün müteahhide inşaat sahasını teslim ettim. Müthiş duygulanmıştım. Geride bıraktığım uzun yılları ve yürüdüğüm yolu düşündüm. Büyük devrimciye olan borcumun ağırlığı altında eziliyordum. Bu borcun hiç değilse küçücük bir parçasını ödeyebilmek için bu ne kadar güzel bir rastlantı idi.”

Sabiha Rıfat Gürayman kararlı, fark yaratmayı kafasına koymuş bir insandır. Mesleğiyle birçok insanın cesaret edemediği şeyleri yaparak öncü olur. Korkusuzdur. Anadolu’da köprü inşa eden ilk kadın mühendis olarak tarihe geçer. 

Güçlü kişiliği ve kararlılığıyla kendinden sonraki nesillere kadınların mühendis bile olabileceğini gösteren  Sabiha Rıfat, tarihimizin gizli kahramanlarından sadece biri.

İş Bankası Yayınları’ndan çıkan 2022 yılında araştırmacı yazar Günseli Naymansoy’un kaleme aldığı “Anıtkabir'deki Kadın Eli: Sabiha Rıfat Gürayman” adlı kitabı okumanızı şiddetle tavsiye ederim. Günseli Naymansoy’un Cumhuriyet’in öncü kadınlarıyla ilgili yazdığı diğer kitaplarını da alıp hemen okuyacağım.

Sabiha Rıfat’ın biyografisini okurken, Cumhuriyet’in 100. yılını kutladığımız bu günlerde, Cumhuriyetin kadınlar için bir devrim olduğunu daha iyi anladım.

Mustafa Kemal Atatürk’’ün dört duvar arasından çıkardığı, eşit yurttaş olma hakkını tanıdığı, her alanda temsil yetkisi sağladığı, seçme ve seçilme hakkını kazandırdığı kadınlar için, Cumhuriyetimiz  bir devrimidir. Laiklik de bu devrimin şah damarıdır. Müslüman coğrafyasında  laik Türk Cumhuriyet’ini kurmakla kalmayıp 10 yıllık mucizevi kalkınmasına kadınları da dahil eden Atatürk,  imkansızı başarmıştır. Onun lügatında imkansız diye bir şey yoktur. İmkansız sadece daha önce denenmemiş olandır.

100. Yılımıza girerken kuvvetle şunu diliyorum; Türkiye Cumhuriyeti’nin yetiştirdiği eğitimli kadınlar olarak, Atatürk’e ödememiz gereken bir borcumuz var. İçimizdeki gücü, cesareti ve azmi ortaya çıkarmak. Türkiye Cumhuriyeti’ni ileriye doğru taşıyacaklar, bu ülkenin gençleri ve kadınlarıdır. Sızlanmak değil, harekete geçmek zamanıdır. Geçmişte imkansızı mümkün kılan Cumhuriyet’in öncü kadınları nasıl başarmışsa, biz de YAPABİLİRİZ!

Büyük Atatürk’ü anarken, Atamızın sayesinde Türkiye’nin ilk kadın mühendisi olmayı başaran ve Anıtkabir’in yapımında büyük emeği geçen cesur kadın Sabiha Rıfat’a saygı ve minnetle…