İsrail ile İran arasındaki Rusya

Ortadoğu'daki durum her geçen gün daha da gerginleşiyor. Giderek daha fazla analist İran ile İsrail arasında geniş çaplı bir savaşından söz ediyor. Bugünkü yazımda, eğer iki ülke birbirine saldırmaya karar verirse, Rusya nasıl bir pozisyon alacağını sorusunun yanıtlamaya çalıştım. 

İran'ın yeni seçilen Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkian, 11 Ekim'de Rusya Devlet Başkanı Putin ile ilk kez bir araya geldi. Toplantı, Türkmen milli şairi Mahtumkulu Firaki’nin doğumunun 300. yıldönümü münasebetiyle "Zaman ve medeniyetler arasındaki ilişki - Barış ve kalkınmanın temeli" konulu forumun düzenlendiği Türkmenistan'ın başkenti Aşkabat'ta gerçekleşti. 

Başkan Putin, İran liderini 22-24 Ekim'de Kazan'da yapılacak BRICS Zirvesi'ne davet etti ve davet hemen kabul edildi. İran’ın, 2024 başında Rusya’nın da aktif desteğiyle resmen BRICS üyesi olduğu belirtmemiz gerekiyor. Eylül ayının başlarında Putin, İran'la stratejik ortaklık anlaşmasının imzalanmasını onayladı. İran Cumhurbaşkanı Putin ile yaptığı görüşmede Avrupa ve ABD'yi Ortadoğu'yu istikrarsızlaştırmakla suçladı. 

Moskova ile Tahran arasındaki ilişkiler, Kremlin'in 2022'de Ukrayna'yı işgal etmesinden bu yana güçlendi. ABD ve Avrupa, Moskova'nın Tahran'la büyüyen ilişkisini endişeyle izliyor. Washington, İran'ı Ukrayna'daki ihtilafta kullanılmak üzere Rusya'ya balistik füzeler sağlamakla suçlarken, Tahran bunu yalanlıyor. 

CNN ve Sky News gibi birçok televizyon kanalı, İran'ın Ukrayna'da kullanılmak üzere kısa menzilli balistik füzelerini Rusya'ya verdiğini yazdı. İran Dışişleri Bakanlığı, Moskova ile Tahran arasındaki işbirliğini Ukrayna'daki çatışmayla ilişkilendirme girişimlerinin, Batı'nın Kiev'e devam eden silah tedarikini meşrulaştırmayı amaçladığını söyledi. Rus yetkililer, ABD'nin Rusya ve İran'ın tüm işbirliği bağlarını koparmasını istediğini ancak "işbirliğinin zaman testinden geçmiş olması" nedeniyle başarılı olacağını söylüyor. 

Putin bir yandan İran'ın misilleme saldırısını kabul ediyor gibi görünüyor. Ancak diğer yandan misillemede, ciddi bir tırmanışın ve sivillerin bombalanmasının önlenmesini istiyor. Çünkü İsrail Rusya'nın en büyük düşmanı değil.  Ancak Rusya, Orta Doğu'daki durumun gergin olmasıyla ilgileniyor. Bu durumda hem kamuoyunun hem de dünyanın önde gelen aktörlerinin dikkati Ukrayna'daki savaşa değil, bu bölgeye çevrilmiş olacak. 

Rusya'nın gözü her zaman Ortadoğu'da olmuştur, dolayısıyla bu bölgeye gösterdiği ilgi yeni değildir. Hamas ile İsrail arasındaki çatışmada Rusya, Gazze'deki felaketten ABD'yi sorumlu tutarak çatışmanın taraflarına karşı tarafsız bir tutum benimsedi. 

Rusya, Ukrayna'daki savaşa derinlemesine müdahil olduğu sürece, Ortadoğu'da nihai bir savaşa dahil olabileceğine inanmak zor.  Rusya'nın yapabileceği tek şey, Hizbullah veya Husi milisleri gibi İran'ın vekil gruplarına silah sağlamak olacaktır.  Çeşitli medya kaynaklarından İran'ın Rusya'dan İsrail ile olası bir savaşta kullanılabilecek gelişmiş hava savunma sistemleri talep ettiğini öğreniyoruz. 

Rusya, İran ile İsrail arasındaki bir savaşa müdahil olmak istiyor. Bu, öncelikle Rusya'nın İran'la olan ilişkilerini etkileyecektir. Doğal gaz veya Kuzey-Güney Uluslararası Taşımacılık Koridoru ile ilgili altyapı projeleri bu ilişkilerden etkilenecektir. Genel anlamda Rusya, Orta Doğu bölgesinde 2 ana hedefin peşinde koşuyor. Birincisi, İran'dan silah ithalatına devam etmek (Ukrayna'daki savaşı sürdürmek için bağımlı olduğu ithalat). İkincisi de Suriye'deki askeri varlığını sürdürmek. 

Rusya'nın İran'la ilişkilerini geliştirmesinin yanı sıra İsrail'le de eski dostane ilişkileri var.  İsrail'de bir milyondan fazla Rus kökenli İsrailli var ve bunların çoğu oraya 1990'larda gelmiş. Hatta Rusya Devlet Başkanı Putin ile İsrail Başbakanı Netanyahu arasındaki yakın dostluk da iyi biliniyor.  Dostluğa rağmen yine de,  Rusya Devlet Başkanı'nın Gazze Şeridi'ndeki savaşı II. Dünya Savaşı'nda Leningrad'a uygulanan ablukayla karşılaştırmasına engel olmadı. 

Moskova, Ortadoğu'da oldukça karmaşık ve tehlikeli bir jeopolitik dengeleme denemesine girişiyor. Rusya'nın bölgedeki en önemli müttefiki, aynı zamanda İsrail'in de bölgedeki bir numaralı düşmanı İran'la işbirliği yapması doğal olarak İsrail'i rahatsız ediyor ve zor durumda bırakıyor. Aynı zamanda Rusya, bu bölgede liderlik pozisyonunu istemediğini, ancak kesinlikle etkili olmak, ekonomik, enerji ve askeri çıkarlarının engellenmeden ilerlemesini istediğini açıkça belirtiyor.