Donmanın eşiğinde: Enerji, savaş ve şantaj

Rusya'nın Ukrayna'ya karşı savaşının başlamasından bu yana geçen yaklaşık 3 yıl boyunca, her kış Ukraynalılar savaşın etkilerinden doğrudan değil dolaylı olarak da etkilenmektedirler. Çünkü her kış Rusya'nın Ukrayna'nın enerji altyapısına saldırmasının ardından milyonlarca Ukraynalı elektriksiz kalıyor. Rusya daha önceki yıllarda elektrik dağıtım şebekelerine saldırırken, bu yıl stratejisini değiştirdi, artık enerji üretim tesislerine saldırı düzenleniyor. Ukrayna'nın güneydoğusunda bulunan ve Rus kuvvetleri tarafından ele geçirilen Zaporozhye nükleer santrali, ülkenin elektrik ihtiyacının yaklaşık yüzde 20'sini sağlıyordu. BM'nin Ukrayna'yla ilgili bağımsız uluslararası soruşturma komisyonu, Rusya'nın enerji altyapısına yönelik saldırılarının sistematik ve orantısız olduğunu, savaş suçu teşkil ettiğini söyledi. 

Kış, Ukraynalılar için zorlu geçecek.  Ukraynalı yetkililer, sıcaklığın sıfır derecenin altına düştüğü kış günlerinde ülkenin toplam tüketimini için 18 GW elektriğe ihtiyaç duyulduğunu söylüyor. Ancak bunun yalnızca 12-13 GW karşılanabilecek. 

Sadece Ukraynalılar değil, Moldova Cumhuriyeti vatandaşları da önümüzdeki aylarda donma tehlikesiyle karşı karşıya. Moldova Cumhuriyeti Parlamentosu, Rusya'nın elektrik tedariği için önemli bir enerji santralinin bulunduğu ayrılıkçı Transdinyester bölgesine gaz arzının kesilmesi riski karşısında 60 gün süreyle olağanüstü hal kararı almak zorunda kaldı. Neden böyle bir karara ihtiyaç duyuldu? Çünkü Moldova ile Rus şirketi Gazprom arasında Kişinev'in tanımadığı 700 milyon dolarlık borçlar nedeniyle yaşanan anlaşmazlık hala çözülemedi. Ukrayna aynı zamanda Ukrayna'nın Rusya ile gaz transitine ilişkin anlaşmasının 1 Ocak 2025'te sona ereceğini ve uzatılmayacağını da duyurdu. Moldova Cumhuriyeti'nde insani bir krizin yaşanmaması için Gazprom'un gazı (Türkiye üzerinden) alternatif bir rota üzerinden dağıtması gerekiyor. 

Daha Şubat 2022'den önce Kremlin, Rus gazının fiyatını artırarak şantaja başladı ve bu da Avrupa Birliği genelinde enerji fiyatlarının artmasına yol açtı. 

Hem Moldova'nın hem de Ukrayna'nın enerji güvenliği,  Rusya'nın ekonomik ve jeopolitik baskısı altındadır. Rusya'nın eski Sovyet ülkelerine şantaj yapma eylemleri, 2013 yılında başlatılan "Gerasimov Doktrini"nin bir parçası olarak kullanılmakta. Doktrinde, bir devletin öldürücü olmayan (yani askeri olmayan) araçlar, ekonomi, enerji, iletişim ve veri ağları, psikolojik operasyonlar gibi hedef alanlarında kullanması durumunda daha az enerji verilebileceği belirtiliyor. Ayrıca bu doktrinde enerjinin hibrit savaş aracına dönüştürülebileceğinden bahsedilmektedir. "21. yüzyılda savaş ve barış arasındaki sınırların aşınmasına tanık oluyoruz. Siyasi ve stratejik hedeflere ulaşmada askeri olmayan araçların rolü arttı ve çoğu durumda etkililik açısından silahları geride bıraktı." Ayrıca modern mücadele araçlarının ekonomik, politik, enformasyonel veya insani olduğunu da belirtiyor. Askeri araçlar yukarıda sayılanlara yalnızca ek olduğundan her zaman öncelikli değildir, 20. yüzyılın çatışmalarıyla 21. yüzyılın çatışmaları arasındaki en büyük ve en önemli  fark budur. 

Bu nedenle, Rusya'nın enerji şantajı, eş zamanlı, esnek ve karmaşık, ölümcül olmayan askeri operasyonların bir araya gelmesinden oluşan hibrit savaşın bir parçasıdır. Bu savaşın yürütüldüğü alanlar arasında ekonomi, enerji şebekesi, diplomasi, iletişim ağı, internet ve basın yer alıyor. 

Rusya, Avrupa'nın önemli bir enerji tedarikçisi ve Türkiye'nin de en büyük gaz tedarikçisidir.  Enerjiyi diplomatik bir silah olarak kullanıyor. Dünyanın en büyük 13 doğalgaz sahasının üçte ikisine sahip bir ülke, kış aylarında komşularına şantaj yapmayı göze alabilir. Rusya’nın,  2021'de ülkenin federal bütçesinin çok büyük bir kısmını ( %45'ini) oluşturan petrol ve doğal gaz gelirlerinde oluşmuştur. Ancak elbette Rusya, enerji kartını sadece devlet bütçesine gelir elde etmek için değil, aynı zamanda "itaatsiz" komşu devletlerini,  kendi etki alanı içinde kalmaya zorlamak için de kullanıyor. 

Rusya için enerji faktörü komşularıyla diplomatik ilişkilerinde stratejik bir silahtır. Ve bu silahı kullanarak oldukça başarılı oluyor. Enerji çoğu zaman savaşların kaderini etkiler. 

Enerji kartının bu kış Ukrayna'daki savaşın kaderini değiştirip değiştirmeyeceğini (nasıl değiştireceğini)  hepimiz göreceğiz.