Yapay Zekâ mı iç ses mi?

Kısa süre önce The Washington Post’ta yayımlanan bir haber beni, yapay zekâ ile insan arasındaki sınırın ne kadar bulanıklaştığını bir kez daha düşünmeye itti. Başlık çarpıcıydı: “ChatGPT ona boşanmasını söyledi.” İçeriği ise daha da ilginç.

Bir kadın, evliliğindeki sorunlara dair hislerini ChatGPT’ye açıyor ve karşılık olarak aldığı öneri, açıkça şu: “Boşanmalısın.” Kadının kendi cümleleriyle: “Benim hayatımı, beni hiç tanımayan bir makine kurtardı.” Bunu söylerken sesinde bir minnet, bir tür kurtuluş neşesi var. Ama ben orada bir başka soru duyuyorum: Gerçekten mi?

MODERN TERAPİST: BİR LLM Mİ, BİR ARKADAŞ MI?

İnsanlık, özellikle Batı kültürlerinde, uzun süredir bireysel kararlara dışsal akıl danışmayı sever. Eskiden bu rahipti, sonra terapist oldu, sonra Instagram’daki “influencer.” Şimdi ise OpenAI'nin dil modeli. Fakat yapay zekâ bir tavsiye verdiğinde, onun söylediği şeyin ağırlığı kime ait oluyor?

Bu hikâyedeki kadın, evliliğini kurtarmaya çalışmış. Terapistlere gitmiş, arkadaşlarıyla konuşmuş. Fakat hepsi ‘durumu anlamaya çalışmış’, belki de tarafsız olmaya çalışmış. ChatGPT ise net konuşmuş. Kodlara dayanan bir modelin tavsiyesi, duygu taşımadan ama kararlılıkla geliyor. “Kurtul.”

Peki biz ne yapıyoruz? Karar verme yükümüzü bir modele mi bırakıyoruz, yoksa kendi kararımıza onay alacak bir ayna mı arıyoruz?

YAPAY ZEKANIN ''NÖTR'' GÜCÜ 

Buradaki esas mesele şu: Bu kadın aslında kendi kararını çoktan vermişti. ChatGPT ona akıl vermedi; ona cesaret verdi. Belki de tam da bu yüzden yapay zekâ, bir terapistin ya da arkadaşın asla yapamayacağı kadar güçlü bir etki bırakabiliyor. Çünkü onun ne geçmişi var, ne de gelecekte size darılıp darılmayacağına dair bir korkusu.

Yapay zekâ nötr. Ama nötr olmak, her zaman etkisiz olmak anlamına gelmiyor. Bazen bir “tarafsızlık”, en net taraf olabiliyor.

YENİ DÖNEMİN AYNASI 

Benim gözümde bu örnek, yapay zekânın insan yaşamına ne şekilde dahil olduğunu anlamak için çok değerli. Bugün aşk hayatımızı, iş seçimlerimizi, çocuk yetiştirme tarzımızı bile algoritmalara danışıyoruz. Onlara soru sormuyoruz aslında; kendi iç sesimizin yankısını arıyoruz.

Ve belki de bu yüzden bazı insanlar ChatGPT’ye bir danışman, bazıları sırdaş, bazıları da kurtarıcı muamelesi yapıyor. Ama unutmamamız gereken şey şu: Bu modeller birer ayna. Bize cevap vermiyorlar, bizi bizden duyuruyorlar.

Son Söz Yerine: “Boşanmalısın.”

Bu kelime, bir yapay zekâdan duyulunca daha mı etkili oluyor, yoksa daha mı sorumsuz? Bilmiyorum. Ama şunu biliyorum: İnsanlık, ilk kez bir makinenin karşısında ağlıyor, dertleşiyor, boşanıyor.

Şimdi sormak lazım: Karşısındaki makine mi? Yoksa kendi vicdanı mı? Yoksa seni bambaşka bir yola iten en yakının mı, annen gibi?