Bir slogandan bankalara: 'Kurtuluş yok tek başına ya hep beraber ya hiçbirimiz'

Yollarda geçiş üstünlüğü olan araçları hepimiz biliyoruz sanırım: Acil hasta taşıyan ambulans ve özel araçlar, itfaiyeler, polis, jandarma..Listeyi böyle uzatabiliriz. Konu ekonomi olunca buradaki geçiş üstünlüğü ise hiç şüphesiz öncelikle bankalara veriliyor. Hayatın kendisi bir yana, bankalar bir yana. Çünkü sistem bu yapıların üzerine inşa edilmiş. Miguel D. Lewis’in ifadeleriyle kapitalizm din ise, bankalar kilise, para ise Tanrı’dır.! Bankaların kilise olduğu yerde elbette mülkiyet de kutsallaştırılır. Onun için bankalar bu “dinin” mabedi gibi görülür. Çünkü Tanrı’ya ulaşmak için önce Banka’ya gitmek gerek.!

Dünyanın yarısı yokluk içinde yaşarken balya balya paraların bir avuç zengin arasında dönüp dolaştırıldığı sistemin adıdır bankalar. Hiçbir şey yapmadan, para üzerinden para kazanabilirsiniz. Üstelik bunu tek tuşla yapabilir, hatta siz de yapmaz adınıza birileri bu işlemleri gerçekleştirebilir. Bu açıdan baktığımızda servet sahipleri için mabed değil de nedir bankalar.! Örneğin Türkiye ölçeğinde halk büyük bir yokluk ve sıkıntı içerisinde günlerini geçirirken, bırakın birikim yapmayı kirasını dahi ödeyemez duruma gelmişken bankalar 2023 yılına göre 2024’te yüzde 39 büyüdü, 32,7 trilyonluk büyüklüğe ulaştı. Bu veriye dünya ölçeğinde baktığımızda karşımıza devasa rakamlar çıkıyor. Örneğin dünyadaki ilk büyük yirmi bankanın büyüklüğü 50 trilyon doları buluyor. Bunca sefaletin arasında korku filmi gibi bir gerçeklikle yaşıyoruz sanki.

Film demişken meşhur La Case De Papel dizisi ile devam edelim isterseniz. Dizide bankalar bağlamında ortaya çıkan bu ucube ve çarpık duruma çarpıcı bir gönderme yapılır. Bir bölümde oradaki profesör karakteri şöyle konuşur: “2011’de Avrupa Merkez Bankası durup dururken 171 milyar avroyu yoktan var etti…2012’de 185 milyar avro, 2013’te 145 milyar avro… O kadar para nereye gitti biliyor musun? Bankalara, darphaneden doğruca zenginlerin cebine. Adına da ‘likidite enjeksiyonu’ diyorlar.”

Profesörün sözleri aklımızda dursun ben buradan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın geçen sene İslami Finans Zirvesi’nde yaptığı konuşmaya geçmek istiyorum. Erdoğan burada ‘kapitalist sistem paradan para kazanmayı ödüllendiriyor” diyordu. Yukarıda da söylediğimiz gibi mesele paradan para kazanmaksa bankalar bu işin aynı zamanda kıblesidir. 

Erdoğan geçtiğimiz günlerde yaptığı bir konuşmada ise “Kurtuluş yok tek başına ya hep beraber ya hiçbirimiz” sloganının banka soyguncularına ait olduğunu söyledi. “Banka soyanların sloganı belediye soyanların sloganına dönüşmüş” dedi. Evet, Türkiye sosyalist hareketi içerisinde bu sözün bir kabulü ve tarihi vardır; geçmişte “devrim” adına bu sloganı kullanarak banka soygunu gerçekleştirenler de bunu siyasal bir söylem üzerinden kabul ettiler. Lakin sloganın sahibi onlar değildir. Söz, eserleri Nazilerce yakılan ünlü Alman şairi Bertolt Brecht’e aittir. Bir şiirinde şöyle geçer o dizeler:

“Ya hep beraber ya da hiç birimiz.

Kurtulmak yok tek başına

yumruktan ve zincirden.

Ya hep beraber ya da hiç birimiz.”

Tesadüf diyemeyiz elbet bir dünya görüşünün sonucudur ama manidardır, “Üç Kuruşluk Opera” oyunun son sahnesinde karakterini şöyle konuşturur Brecht “Banka kurmak banka soymaktan daha büyük bir suçtur.” Konu suçlara eğilmek, sabıka kaydı çıkarmak ise sorunların kökenine, servetlerin kaynağına, banka cüzdanlarına, yalılara, saraylara gitmek gerek. Ne diyordu Balzac “Her büyük servetin altında bir suç gizlidir.” 

Büyük yazar Eduardo Galeano da bu noktada, yani suç ile sistem arasındaki duruma dair çarpıcı bir bilgi sunar bize. 1886 yılından beri Birleşik Devletlerde büyük şirketlerin sanki bir şahısmış gibi insan haklarına sahip olduğunu söyler. “Üstelik bu kararı” der Galeano “onlara Yüksek Adalet Mahkemesi verdi.” “Turp’un büyüğü” deniliyordu değil mi; biraz da bu heybeleri açalım isterseniz. Galeano’ya dönersek nihai olarak sözlerini şöyle noktalar: “Eğer doğa bir banka olsaydı, onu da çoktan kurtarırlardı.”

Bunca sözü bankalar ve soygun bağlamında konuşmuşken Türkiye sosyalist hareketi içerisinde yaşanan bir banka soygunundan bahsetmemek olmaz. Hikmet Çiçek ve arkadaşları 1971 yılında İzmir’den Denizli’ye para taşımakta olan bir banka aracını soyarlar. Günler geçer Çiçek ve arkadaşları yakalanır. Bu arada Çiçek’in babası sağ görüşlü bir esnaftır ve günler sonra bu olay üzerine şöyle konuşur: “Eşekoğlueşeğin cebinde o kadar para varmış ama ayakkabı parasını benden aldı.”

Bu arada Çiçek cezaevine girer ve yıllar sonra tahliye olduğunda kapısında bir ödeme emriyle karşılaşır. Banka soygununa katılanlar, aldıkları parayı taksitlerle ödeyeceklerdir. Akabinde Hikmet Çiçek taksitleri ödemeye başlar ve 1990 yılında son taksiti ödemeye gittiğinde bankanın avukatı kendilerine birer kahve söyler ve Hikmet Çiçek’e şöyle der: “Soyguncunun sizin kadar namuslusu bu dünyaya bir daha gelmez”