Orman yangınları, tedbirsizlik, sorumluluk ve aşırı 'Normalleşme'

15 gündür ciğerimiz yanıyor. Tartıştığımız konu yangınların nasıl çıktığı. Yangınların nasıl çıktığı, neden çıktığı elbette önemli. Sorumlular varsa yakalanıp mahkemelerde hesap vermeli. 

Anayasanın 169. maddesi ve Orman Kanunu'nun 69. maddesi idareye, orman yangınlarını önleme, söndürme, bu konuda tedbirler alma vb. konularda sorumluluk yüklüyor. Dolayısıyla, yangınların yayılımı, söndürülememesi ve önlenememesi konusunda idarenin kusur sorumluluğu bulunuyor. Bundan ötürü, ceza yargılaması gündeme gelebileceği gibi idarenin maddi tazminat sorumluluğu doğuyor. Muhalefetse bu konuda sessiz. 

Bu konuda, muhalefetin genel olarak kusur sorumluluğuna değinmesi de yetmez. İktidarın ve dolayısıyla idarenin neleri yapabilecekken yapmadığını da anlatması gerekmektedir. 

Hal böyleyken, yangınların niçin çıktığı, doğal mı insan kaynaklı mı olduğu tartışılıyor. Bu tartışmayla gündem doluyor. Birileri yangın çıkarmasa bile yangınların çıkacağı öngörülüyordu. Zira son bir ayda Avrupa'nın birçok yerinde yangın çıktı. Bu tür yangınların çıkmasını önlemek neredeyse imkansız. Ama yangınlara erken müdahale mümkün. Bunun için teçhizat, eğitimli personel ve kararlılık gerekiyor. 

Bizim tam bu iş için kurulmuş bir dairemiz var: Orman Yangınlarıyla Mücadele Dairesi Başkanlığı. (bkz. https://www.ogm.gov.tr/tr/kurulusumuz/merkez-birimleri/orman-yanginlariyla-mucadele-dairesi-baskanligi) 

Dairenin görev tanımları: Orman yangınlarının çıkmasına ve yayılmasına mani olmak için her türlü fiziki ve beşeri tedbiri almak,

•Orman yangınları ile mücadele tekniklerini güçlendirmek, yangın gözetleme kulelerinin kurulmasını ve hizmete hazır halde tutulmasını sağlamak,

•Orman yangınlarına müdahale tekniklerini geliştirmek, yangına müdahale sürelerini kısaltarak yangın zararlarını en aza indirmek,

•Orman yangınlarına müdahalede görev alan personeli eğitmek, yangın uzmanı eğitim merkezi ile ilgili iş ve işlemleri yürütmek,

•Genel Müdürlükçe verilen benzeri görevleri yapmak.

Yangınlar için gerekli hazırlık yapıldığını düşünenimiz var mı? Yangınlar sırasında personelin ve teçhizatın hazırlıklı olduğunu düşünüyor muyuz? Sağduyulu herkesin söyleyeceği üzere bu konuda devletimiz sınıfta kaldı. Peki, böyle bir durumda muhalefetin ne demesi gerekiyor? Normalleşelim mi?

Normalde, yani olması gereken şey, muhalefetin bu durumda çatır çatır hesap sorması, sorumluları istifaya çağırması, gerekli önlemleri almayanlar hakkında yasal süreçlerin başlatılmasını istemesiydi. Bunları yapıldı mı? Maalesef hayır. 

Muhalefetin sormadığı soruları biz soralım: 

1) Orman yangınlarıyla mücadele teknikleri güçlendirildi mi? Bu yönde son bir yılda hangi çalışmalar yapıldı? Gerçek enflasyona göre gerekli ayarlamalar yapıldığında bu konuda yapılan harcamalar ne kadar arttı?

2) Son bir yılda kaç yeni gözetleme kulesi kuruldu? Kurulduysa, kuruldukları yerler doğru mu? Son yangınların yaşandığı yerlerin kaçında yeni gözetleme kulesi bulunuyor? 

3) Son bir yılda kaç yeni personel eğitildi? Eğitimli personelin ne kadarı kadrolu, ne kadarı sözleşmeli, ne kadarlı mevsimlik çalışan? Eğitimli personelin ne kadarı orman yangınlarıyla mücadele sırasında faaldi? Eğitimlerin niteliği ileri ülkelerde verilen eğitimlerle karşılaştırıldığında nasıl? Bu eğitimlerin programları halka açık mı? Açıksa, nerede ilan ediliyor? Bu eğitimlerin gönüllü alınması mümkün mü? Personel olmadığı halde gönüllü eğitim alıp da orman yangınlarıyla mücadeleye çağırılabilecek kaç yurttaşımız var? 

4) TÜBİTAK başta olmak üzere, ülkemizdeki araştırma-geliştirme faaliyetinde bulunan kurumların orman yangınlarını önleme, yangın konusunda erken uyarı sistemi, yangınla mücadele konularında yürütülen ve kamu tarafından desteklenen projelerin kaçı hayata geçirildi? Bunlara toplamda ne kadar ödendi? Bunların yaygınlaştırılması konusunda mevcut çalışmalar neler? 

Bu soruların yanıtlarına ulaşamadım. Belki Milletvekillerimiz soru önergeleriyle, gazetecilerimizde araştırmalarıyla bizleri yanıtlarla buluşturabilir.

Konuyu kapatmadan, rastladığım bir projeden bahsetmek istiyorum. Orman ve Su İşleri Bakanlığının TÜBİTAK 1007 projelerini derlediği bir raporunda, 2007-2009 yıllarında Bilkent Üniversitesinden Prof. Dr. Enis Çetin'in yürütücülüğünde tamamlanmış bir projeye rastladım. Bu ve benzeri projelerin çıktılarından gerekli dersleri alıp uygulamaya soksaydık şu an bu durumda olmazdık. Aradan 15 yıl geçmiş. Umarım artık gerekli dersler alınır. Emeği geçenleri tebrik ederim. 

Proje çıktılarını olduğu gibi paylaşıyorum: 

2007 yılında; Antalya Manavgat bölgesinde 3 kuleye 3 kamera kurularak başlayan proje 05.10.2012 tarihi itibarı ile 77 yangın gözetleme kulesinde 154 kameraya ulaşmış, yangına hassas yaklaşık 3.2 milyon hektar orman alanı bu sistem ile izlenmektedir. Kulelere yerleştirilen PTZ kameraların taranması istenilen noktaları ve tarama süresi program üzerinden seçilerek kritik ormanlık alanların bilgisayar aracılığı ile izlenmesi sağlanmaktadır. Geliştirilen yazılım sayesinde kulenin bulunduğu yerden itibaren 15- 20 km yarıçapındaki canlı orman görüntülerini analiz ederek, uzak bir noktadaki bir dumanı 15-25 saniye içinde tespit edebilmektedir. Çeşitli algoritmalardan oluşan yazılım, kameralardan elde edilen renkli ham orman görüntülerini bilgisayarda işlemeye de yaramaktadır. Geliştirilen yazılım temel olarak, yavaş hareket eden nesne, renk analizi ve dumanın yükselmesi unsurlarına dayanmaktadır. Görüntülerdeki bitki örtüsü tarandıkça hafızasına kaydeden, başka bir deyişle arka planı tanıyan bir mekanizma oluşturulmuştur. Böylece, görüntülerdeki herhangi bir değişiklik hemen fark edilebilmektedir. Kameralardan elde edilen görüntüler ve alarmlar sayısal link hatları aracılığıyla yangın bölgesinin bulunduğu şehrin merkezinde bulunan İşletme Müdürlüğüne aktarılmaktadır. 

Yüksek çözünürlükte elde edilen bu görüntüler Orman Bölge Müdürlükleri, Orman İşletme Müdürlükleri ve Orman Genel Müdürlüğü Yangın Harekât Merkezlerinde canlı izlenebilmektedir. İzleme ekranlarından eşzamanlı olarak izlenebilen bu görüntüler sayesinde, yangın erken tespit edilerek gereken önlemler hızlı ve etkin bir şekilde alınabilmekte, gereken müdahaleler zamanında yapılabilmektedir. Yangın durumunda yapılan müdahale ve mücadeleler bu sistem aracılığı ile internet üzerinden kamuoyuna sunulabilmekte, kamuoyunun konuyla ilgili eşzamanlı bilgilenmesi canlı yayın şeklinde sağlanabilmektedir.2007-2012 yılları arasında 241 adet orman yangınının, bu sistem sayesinde daha başlangıcında tespit edildiği ve ilgili birimlere erken haber vermek sureti ile yangının büyümeden söndürülmesinde önemli katkı sağladığı, ekonomik ve ekolojik kayıpların önüne geçildiği, bu yangınların erken haber alınması ve erken müdahalesi ile sistem için yapılan 3.254.353 TL harcamanın yaklaşık 11 katı (38.849.125 TL) oranında tasarruf sağlandığı tespit edilmiştir. Orman Genel Müdürlüğü, TÜBİTAK ve Bilkent Üniversitesi işbirliğiyle gerçekleştirilen Orman Yangınları Erken Uyarı Sistemi’nin (OYEUS) yazılımı, İdaho’daki nükleer reaktörün çevresinin gözetlenmesi amacıyla, Amerika Birleşik Devletleri’nin Department of Energy Kurumuna satıldı. Amerika Birleşik Devletlerinde bir şirkete, geliştirilen yazılımın tüm dünyada tanıtımı ve satışı için yetki verilmiştir. www.wildlandsystems.com Avrupa Birliği 7. Çerçeve Programının Özel Hedefli Araştırma Projelerinden biri olan, Yunanistan,Tunus, İtalya ve Türkiye, uygulamaya sokulan “Fire Detection and Management through a Multi-Sensor Network for the Protection of Cultural Heritage Areas from the Risk of Fire and Extreme Weather Conditions,” isimli projede orman yangınları ile ilgili bölümünde, Genel Müdürlüğümüz ve Bilkent Üniversitesi tarafından hazırlanan yazılım kullanılmaktadır. http://www.firesense.eu/ Arkeolojik ve kültürel miras alanların orman yangın riskine karşı korunmasını sağlamak üzere yürütülen ve Kültür Bakanlığı ile Akdeniz Üniversitesince desteklenen proje kapsamında Olympos, Faselis ve Rhodiapolis antik kentlerine kurulan/kurulacak sistemlerden, Orman Genel Müdürlüğü de faydalanmaktadır. http://signal.ee.bilkent.edu.tr

Yangın gözetleme kulelerinde çalışan görevlilerin büyük bölümü orta yaşın üzerinde olan bilgisayar okur yazarı olmayan, ilkokul veya ortaokul mezunu kişilerden oluşmaktadır. Öncelikle bu alanlarda çalışan personelimize bilgisayarı açma- kapama, mouse ve klavye kullanma gibi temel bilgisayar kullanım eğitimleri verilmiştir. Bu eğitimler ilk önce yangın gözetleme kulesinde başlanmış, görevli personelin bilgisayar kullanan çocuklarının da yardımı ile bilgisayarla barışık bir personel oluşumu sağlanmıştır. İlk temel eğitimden sonra kule çalışanlarına çeşitli uzaktan müdahale programlarının yardımıyla görüntülü olarak bilgisayar kullanma, internet hizmetlerinden faydalanma ve basit problemleri çözme kabiliyeti kazandırılmış, yangın anında kameraları gerektiğinde manuel olarak nasıl kullanabilecekleri öğretilmiştir. İnternet hizmetinin kulede çalışan görevlilerin eş ve çocukları üzerindeki olumlu ve olumsuz etkilerini araştırmak ve yangın olmadığı zamanlarda buradaki insanların gerek iş gücünden yararlanmak gerekse çevre konusunda bilinçlendirilmelerini sağlamak üzere Okan Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi Müdürü Prof. Dr. Gonca TELLİ önderliğinde sosyal sorumluluk projeleri yapılmıştır. http://www.facebook.com/#!/groups/benormanadami/