Rehberi bu olanın şekeri eksik olmaz

Bilgi bombardımanı altındayız. Bir video açıyoruz. Sonra ses, renk, konuşan yüz, ara ara görünen renkli ve büyük yazılar... Yığınla bilgiye maruz kalıyoruz. Büyük, yüksek sesli, rengarenk ambalajlanmış, güzel veya yakışıklı bir insan yüzü eşliğinde yığınla mesaj alıyoruz: ''Şu ürünü al'', ''şu ürünü ye'', ''şöyle davran'', ''şöyle düşün''. Tüm bunların yanı sıra, bir şeylerin güzel, sağlıklı, lezzetli, havalı olduğu ve bizim de havalı olmak için belirli adımları atmamız gerektiği aktarılıyor bize. 

Işıltılı, renkli, kocaman ve yüksek sesli bilgi bombardımanına çarpılmış bizler, eğer görme engelli değilsek, o an ekrana bakıyorsak ve görüş alanımız dar değilse hızla, küçücük ve kaskatı bir dille yazılmış bir uyarıyla bu kapitalist rüyadan uyanıyoruz. 

Diyelim ki reklamda çok lezzetli bir dondurmanın harikulade temiz ve düzgün bir ağza girişini izliyoruz. Tam ağzımıza estetik yaptırmayı veya ağzı güzel bir insanla olmayı yahut tüm bunları es geçip dondurma almayı düşünürken alttaki uyarı sayesinde ''günde 5 porsiyon sebze veya meyve tüketmeye'' karar veriyoruz. Reklam kapanınca düşündüm. Acaba bu harikulade tavsiye bize nereden gelmişti? 2022 yılında T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Türkiye Beslenme Rehberi (TÜBER) diye bir metin hazırlamış. Yayıma hazırlayanlar tıp hekimi, fizyolog falan değil, Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Dairesi Başkanlığı'na bağlı diyetisyenler. Rehberin yazımında, denetiminde veya danışma süreçlerinde tek bir hekim yahut temel bilimci yok. Tabi bunlar olmayınca yöntemsel bakımdan pek çok sorun çıkıyor. Ama şimdilik bunları geçelim. 

Bu rehberin çağdışılığı üzerine yazmak gibi ulvi bir görevi konunun uzmanlarına bırakmak istiyorum. Bir süre daha bekleyelim, yoksa mecburen üstleneceğiz bu görevi. 

Şimdilik reklama geri dönelim. Bu dondurma reklamlarının altında küçücük ama ciddi ciddi 5 porsiyon sebze veya meyve tüketilmesi önerisi yer alıyor. Dondurma yediğimiz yetmiyormuş gibi 5 porsiyon da meyve yiyeceğiz. Dikkat buyurunuz ''sebze'' veya ''meyve''! Bu ikisi eşdeğermiş gibi! İfadeyi olduğu gibi aktarıyorum: ''Günde en az 5 porsiyon sebze ve meyve yenilmesi gerektiği unutulmamalı''. Demek ki örneğin 5 porsiyon muz ve ayrıca 5 porsiyon sebze ve diğer yemekleri yemeliyiz. 

Bu reklam bu ''şahane'' bilgiyi nereden almış dersiniz? Elbette ki bu rehberden. Ama reklamın altına bu rehberi yazmamışlar. Bu rehber bir harika. Süt içmeyi ciddi ciddi öneriyor, hem de obeziteye karşı. Taze sıkılmış meyve sularını da öneriyor. Tam olarak şöyle yazılıyor: ''... su, süt, ayran, taze sıkılmış meyve suyu gibi sağlıklı içecekler tercih edilmelidir''. (s. 44) İnanılır gibi değil? Dahası, şu ifadeye yer verilmiş: ''günlük diyette meyve tüketimi, taze meyvelerin yanı sıra kurutulmuş meyveler ve taze meyve sularından da karşılanabilir.'' (s. 72). Bu ifadeden anlaşılan şu, 5 porsiyon meyve yerine o kadar meyve suyu da tüketilebilir. 

Patates kızartması, cips, kurabiye, şekerli mısır gevreği, granola barlar, çörekler, yağlı süt, puding, krema, sosis, salam, spor ve enerji içecekleri, şekerli sıcak veya soğuk içecekler, meyve aromalı çiçekler, krema ilave edilmiş içecekler, ''nadiren tercih edilecek''miş. Zehiri nadiren de olsa tercih etmemiz gerektiği anlamı çıkıyor.  

Aynı rehberde aynen şu ifadeler yer alıyor: ''Ketojenik diyet, zayıflama ile ilgili en çok kullanılan sakıncalı diyetlerdendir. '' Yetmiyor, ölümle sonuçlanabileceği belirtiliyor. Bu diyetin getirdiği birçok yarardan hiç bahsedilmediği gibi diyetle ilgisi olmayan ''ketoasidozis''in sonuçları bu diyetin sonuçlarıymış gibi sayılıyor. Benzer bir tarafgirlik ve nesnel hiçbir değerlendirme içermeyen yorum, aralıklı oruçlar için de yer alıyor. 

Şekere övgü eksik olmamış rehberde. Örneğin, ''etiketinde ''ilave şeker içermez'' ibaresi olan ürünler tercih edilmelidir'' deniyor. (s. 29)

Bu rehber herhangi bir metin değil. Güya halk sağlığı için yazılmış ve üreticilere karşı tüketicileri korumak için bir rehber niteliğinde bir metin. Ne var ki, tüketiciden çok üreticiyi koruyan bir tavsiye metnine dönüşmüş adeta. Şöyle bir kritik cümle var örneğin: ''Bitkisel sütler çocuklar için (özellikle 2 yaş altı) inek sütünün alternatifi olarak sunulmamalıdır'' ( s. 73) Bu tam bir skandal. Bu ifadeyle inek sütü önerilmekle kalmıyor, çocuklara hatta 2 yaş altı çocuklara öneriliyor. Aileler olası hastalıklar sayılarak sütü tüketmezlerse olacaklar denilerek korkutuluyor. Baştan belirtelim, inek sütü, keçi sütü, kısacası başka bir canlının yavrusu için üretilmiş veya o canlıya ürettirilmiş hiçbir süt insanlar için sağlıklı bir gıda değildir. Şimdilik bunu demekle yetinelim. Yanıt geldiği takdirde, bu konuyu daha fazla açabiliriz. 

Acaba halk sağlığını gerçekten umursayan bir faaliyet görebilecek miyiz? Rehber böyleyse gerisi nasıldır Allah kerim!