CHP ve siyasi tarihimiz açısından utanç verici!

Bugün 9 Eylül. Güzel İzmirimizin düşman işgalinden kurtuluşunun 103. yılı. Sadece İzmir’in değil tüm ulusumuzun bağımsızlık ve özgürlük iradesinin, Cumhuriyet’e giden yolun en önemli simgelerinden…

9 Eylül aynı zamanda Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)’nin kuruluş tarihi olarak da benimsenmiştir. CHP bugün 102 yaşında.

İLK DİRENİŞTEN DOĞUŞA…

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Reisi Mustafa Kemal Paşa’nın 8 Nisan 1923 tarihli “Dokuz Umde” (İlke) olarak bilinen “Seçim Beyannamesi” esas alınarak hazırlanan tüzük olan “Halk Fırkası Nizamnamesi”, 9 Eylül 1923’de yapılan genel bir toplantıda kabul edilmiştir. Bu tarih, Cumhuriyet Halk Fırkası (Partisi)’nın kuruluş tarihi olarak benimsenmiştir.

Emperyalist işgale karşı direnişle başlayan siyasal örgütlenme süreci, 1923 yılı Eylül’ünde bir siyasal partinin doğuşunu da beraberinde getirmiştir.Burada hemen belirtmek isterim, CHP’nin (o günkü adıyla Halk Fırkası) ilk kongresi olarak kabul edilen 4 Eylül 1919 Sivas Kongresi partinin asıl kuruluş tarihi olarak da değerlendirilmektedir.

KURULUŞ YIL DÖNÜMÜNDE YAŞANANLAR…

Bu anlamlı günden bir gün önce 8 Eylül 2025 tarihinde ise Mustafa Kemal Atatürk’ün kurduğu CHP ve siyasi tarihimiz açısından utanç verici ve üzücü olaylar yaşanmıştır…

Tarihinde ilk kez 12 Eylül darbesinde kapatılan partinin İstanbul İl Başkanlığına bu kez de ‘kayyum’ atanmıştır. Üstelik kendisini ‘baba ocağı’nın gerçek sahibi olarak gördüğünü belirten parti içi muhalefet(!) desteğiyle yürütülmüştür bu süreç. Gözler 15 Eylül’de Kurultay iptal davasından çıkacak sonuçta… Partinin kapatılma tehdidiyle karşı karşıya olduğunu iddia edenler de var… CHP nezdinde verilmek istenen toplumsal mesajı herkesin aldığını düşünüyorum…

KİMSE BU YOLU SEÇMEDİ!

Parti içi rekabet, çekişme ve tasfiyelerin yaşandığı CHP tarihine bir yönüyle ‘Kurultaylar Tarihi’ ve ‘Parti İçi Çatışmaların Tarihi’ de denilebilir. CHP bugüne kadar 38 olağan, 21 de olağanüstü kurultay yaptı.

Evet, parti içi rekabet, tasfiye, çekişmeler yaşandı, ama hiçbir dönemde ne mahkemeye ne de siyasi güç üzerinden partiye egemen olma yoluna gidilmedi.

Özellikle de iktidarını Demokrat Parti’ye kaptırdığı 1950 sonrasında parti içi mücadele başladı. Genel Sekreterin Genel Başkan tarafından atanması CHP’nin 8. Kurultayı’nda (29 Haziran-3 Temmuz 1950) ‘Genel Sekreterin Kurultay delegeleri tarafından seçilmesi’ esasının kabul edilmesiyle son buldu.

Kurultayda, Genel Başkan İsmet İnönü’nün Genel Sekreter adayı olan Nihat Erim ve Şemsettin Günaltay’ın karşısında Genel Sekreterliğe seçilen isim Kasım Gülek oldu. İnönü’nün Kurultay’da almış olduğu ilk yenilgiydi. Bu kurultayla birlikte başlayan Genel Başkan-Genel Sekreter çatışması devam etti. İsmet İnönü-Kasım Gülek, İsmet İnönü-Bülent Ecevit gibi…

İnönü’nün görevi bırakmasından önce parti içinde İsmet Paşa’nın koltuğuna aday olan Bülent Ecevit, Nihat Erim, Turan Feyzioğlu gibi isimler de rekabet halindeydi. Kazanan Ecevit oldu. Sonrasında ayrılanlar Cumhuriyetçi Parti, Güven Partisi’ni kurdular… Daha yakın zamanda Deniz Baykal ve ona muhalefet edenler… Örnekler çoğaltılabilir…

Parti içi muhalefet, kanatlar, gruplar çekişmesi oldu… Genel Başkanlık yarışı oldu… Fakat, bu mücadeleler ya da çekişmeler adına ne denilirse densin hiçbir dönem bu boyuta taşınmadı. Siyasi gücün yandaşlığına soyunulmadı!

9 Eylül gibi önemli bir günde dün yaşananları yazmak ve hatırlatmak gerçekten insana sıkıntı veriyor. CHP tarihi açısından da siyasi tarihimiz açısından da utanç verici olayların bir daha yaşanmamasını umudediyorum...


Kaynaklar:

- Nutuk, Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Yayın B, 5. Baskı, Ağustos 2012.
- Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, Hakkı Uyar, Boyut Yayıncılık, 2012.
- 100 Soruda CHP Tarihi (1923-2015), Hakkı Uyar, ANKA-Ha Yayınları, 2015.
- CHP Tarihi 1919-1979, Hikmet Bila, DMS Doruk Matbaacılık Sanayii, 1979.
- Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin Anıları, Derleyen: Hulusi Turgut, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 11. Baskı, Aralık 2008.
- Türkiye Solunun Kısa Tarihi, Şenol Çarık, 2. Baskı, Ocak 2017.
- Cumhuriyet’in 90 Yıllık Çınarı CHP, Oktay Gökdemir, Yakın Kitabevi, 2013.