Sandık güvenliği

Seçim demokrasinin ayrılmaz bir unsuru ve ön koşuludur. İnsanlık yüzyıllardan beri yöneticileri kendisinin belirleyeceği bir yönetim biçimini elde etmenin gayreti içinde olmuştur. Seçimler toplumların yaşamında durağan değil; etkin bir sistemi ifade etmektedir. 

Ayrımsız her seçmenin, seçimler ile ilgili bilgiye eşit erişimi, özgür iradesi ile oy kullanması ve seçimlere katılan tüm parti ve adayların eşit fırsatlara sahip olması meşru bir seçimin en önemli kriterleridir. 

Türkiye'de seçimlerin demokratik, özgür, adil ve dürüst seçim ilkesine göre yürütülmediği eskiden beri bilinen bir husustur. Bağımsız seçim gözlemciliği yapan kuruluşların düzenledikleri raporlar da bu durumu doğrulamaktadır.

Fırsat eşitliği olmayan, tehdit ve şantaja dayalı propagandayı bir tarafa bırakırsak önümüzdeki seçimde en önemli sıkıntı sandık güvenliğinin sağlanması olacaktır.

Özellikle kırsal kesimlerde mükerrer (tekrarlanan) oy kullanma, oy kullanamayacak olan askerler, ceza infaz kurumlarında hükümlü olarak bulunanlar, kısıtlı ve kamu hizmetinden yasaklı olanlar yerine oy kullanma yaygındır.

6 Şubat 2023 depreminden sonra ölen veya göç eden vatandaşlar yerine, oy kullanıldığı bilinen bir gerçekken; göçmen ve sığınmacıların da sandık güvenliği yönünden sakınca yarattığı tartışmasızıdır. 

Ayrıca köylerde, kadınlar yerine kocasının, babasının veya kardeşinin oy  kullanması yaygın bir uygulamadır. Geçmişte, bir seçimde anneme kime oy verdiğini sorduğumda; dayıma sormamı söylemesi beni çok şaşırtmıştı.

"Seçim boyası" belirttiğim bu sakıncaları kısmen de olsa giderecek veya caydırıcı olacak bir yol iken bu uygulamadan vazgeçilmiştir. 

2007 yılı milletvekiili seçimlerinden sonra ülkemizde uygulamaya başlanan Bilgisayar Destekli Merkezi Seçmen Kütüğü Sistemi (SEÇSİS) seçimlerle ilgili her türlü veri, bilgi ve belgelerin toplandığı, üretildiği, saklandığı, raporlandığı ve paydaşlara paylaşıldığı bir bilişim sistemidir. 

SEÇSİS'te oy kullanma ve oy sayım etaplarının insan odaklı olması sandık başı işlemlerinde güvenlik riski doğurmaktadır.

İlçe seçim kurulları seçim sonuçları ve taranmış imzalı tutanakları SEÇSİS'e yükleyecek ve siyasi partiler ve adaylar Sandık Sonuçları Paylaşım Sistemi (SSPS) üzerinden bu verilere erişebilecektir. 

Yüksek Seçim Kurulu'nda görevli olduğum dönemde Irak'tan gelen bir seçim heyetine SEÇSİS isimli seçim yönetim sistemi sayesinde seçim sonuçlarının çok kısa sürede alınacağını söylediğimde heyettekilerin gülmeye başladığı ve, "Sizin sistem ağır çalışıyor, bizim ülkemizde seçimden bir ay önce seçim sonuçları belli olur" dedikleri unutamadığım bir anımdır. 

Yıllarca gerek halk gerekse siyasi partiler ve adaylar bilgisayar ve iletişim araçlarında hile yapıldığını zannettiler. Ancak ilk defa 2019 yılı Mahalli İdareler seçimlerinde asıl hilenin sandık başında yapıldığı ve seçim sonuçları ve taranmış imzalı tutanakların SEÇSİS'e yüklenmesinde seçim sonuçlarını etkileyecek işlemlerin gerçekleştirildiği anlaşılıp, sandık güvenliğinin sağlanması sonucu sağlıklı bir biçimde seçim sonuçları alındı.

Bu nedenle 31 Mart 2024 günü yapılacak yerel yönetimler seçiminde tüm sandık görevlileri ve parti müşahitlerinin oyların sayım ve döküm işlerini izlemeleri ve sandık sonuçlarının doğru bir şekilde genel sonuçlara yansıyıp yansımadığını takip etmeleri şarttır. 

Sandık güvenliği sağlanmadığı ve sandık başı işlemleri sağlıklı bir şekilde yürütülmediği takdirde adil ve dürüst bir seçim yapıldığından söz etmek mümkün olmayacaktır.