Ukrayna savașının ikinci yıldönümü - Kazananlar ve Kaybedenler

Rusya'nın Ukrayna'ya saldıracağına ya da eski Avrupa kıtasında bir savaşın başlayabileceğine kimsenin inanmamasının üzerinden iki yıl geçti. Bu savaşı gözlemleyenler, iki yıl içerisinde Rusya'da, Ukrayna'da ve tüm dünyada yaşanan değişimleri takip ettiler. İki kardeş halk arasında, iki yıl süren şiddetli çatışmaların ardından, ne gibi kayda değer değişikliklerin meydana geldiğini, bu silahlı çatışmanın kaybedenlerinin ve kazananlarının kimler olduğunu aşağıdaki satırlarda anlatmaya çalışayım.

Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik saldırganlığının nedenlerinden biri, Ukrayna'nın NATO'ya üye olabileceği yönündeki söylentilerdi. Rusya, Batı'nın NATO'yu genişletme planlarını her zaman eleştirdi. Bu tehlikeyi ortadan kaldırmak isterken, daha kötüsü oldu. NATO’ya Finlandiya’nın da katılmasıyla NATO ile Rusya’nın sınırı 1300 km daha uzadı. Ayrıca İsveç de NATO’ya katılmak için sıra bekliyor. 

Bir diğer önemli kurumsal değişiklik ise, 2022'de Moldova ve Ukrayna'ya, 2023'te ise Bosna-Hersek ve Gürcistan'a tam AB üyeliği için resmi aday statüsü verilmesidir. Ukrayna'da savaşın patlak vermesi, başlatılan bir girişim olan Avrupa Siyasi Topluluğu'nun kurulmasına yol açtı. Aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 47 ülke, istişare için yeni bir pan-Avrupa çerçevesi oluşturdu. Pek çok yorumcunun başlangıçta ifade ettiği gibi Putin istemediği halde başkalarının yapamadığını yaptı. Yani Avrupalı ??veya NATO üyesi ülkelerin birleşmelerini ve  dayanışmalarını güçlendirmelerini sağladı.

2 yıl süren savaşın ardından artık kendine güvenen bir Rusya ve morallerin artık eskisi kadar yüksek olmadığı bir Ukrayna'mız var. Geçen yaz yapılan Rusya’ya karşı taaruzun başarısızlığı, Ukraynalıları ve aynı zamanda uluslararası kamuoyunu hayal kırıklığına uğrattı. Bütün bunlar Avrupalı ??yetkililerin yanı sıra sıradan vatandaşlar arasında da yorgunluk hissini artırdı. Batı bu savaşa olan ilgisini kaybetmiş gibi görünüyor. Ancak Rusya'nın Ukrayna'da durmayacağı düşüncesi, Batı'nın bu savaşa olan ilgisinin kaybolmamasını sağlıyor. Üstelik askeri güçleri yeterli olursa Rusya sadece Ukrayna’yı işgal ederek tatmin olmayacak. Rusya eski Sovyet alanının tamamını kontrol etmek istiyor. 

Rusya-Ukrayna savaşı, Rus emperyalizminin uyanışını sağladı. Ukrayna, NATO veya AB'den gelebilecek herhangi bir askeri tehdide karşı Rusya için her zaman bir "kalkan ülke" olarak görülmüştü. Zbigniew Brzezinski, ünlü eseri "Büyük Satranç Tahtası"nda şöyle belirtiyordu: "Ukrayna olmadan Rusya bir Avrasya imparatorluğu olamayacaktır".  Başka bir deyişle yalnızca bir Asya imparatorluğu olabilir.

Savaş, Avrupa ülkelerinin Rusya'ya karşı tutumunu değiştirdi. Bazı ülkelerle savaş öncesinde sıcak ilişkileri vardı. Ama şimdi tam ölçekli bir silahlanma yarışı var. Giderek daha fazla Avrupa ülkesi, özellikle de Rusya'nın yakınındaki ülkeler, olası bir Rus saldırganlığı karşısında hazırlıklı olmaları gerektiğinin farkına varıyor. Uluslararası yaptırımlar Rusya ekonomisini Batı'nın umduğu kadar etkilemedi. Rusya ihracatını bu savaşta ana müttefiki haline gelen Çin, Kuzey Kore veya İran gibi ülkelere yönlendirdi.

İki yıl sonra bu savaşta kaybeden yok gibi, ama "kazananlar" kesinlikle var. Herhangi bir savaş öncelikle ekonomiyle ve silah sanayisiyle ilişkilidir. Ukrayna'daki savaş silah üreten şirketlere muazzam kazançlar sağlıyor. Dünyanın en büyük 5 silah üretici şirketi arasında bu çatışmanın (para açısından) tek "kazananları" diyebileceğimiz Amerikan şirketleri yer alıyor. ABD'nin yurt dışına silah satışları geçen yıl artış göstererek 238 milyar dolara ulaşarak rekor seviyeye ulaştı. Dışişleri Bakanlığı'nın bildirdiğine göre ABD hükümeti, 2022'ye göre yüzde 56 artışla 81 milyar dolarlık satış için doğrudan pazarlık yaptı. (https://www.bbc.com/news/world-us-canada-68136840)

Askeri harcamaları AB ülkeleri arasında en yüksek olan Almanya'da, silah üreticisi Rheinmetall'in karı bir yılda yüzde 27, hisseleri ise yüzde 55 arttı. Rus savunma şirketi ROSTEC Rusya, Ukrayna'da yürüttüğü savaş nedeniyle mühimmat üretimini 50 kat artırdı. Enerji şirketleri de kazanç elde etti. ABD, 2022 yılında Avrupa'nın sıvılaştırılmış doğalgazının yüzde 60'ını sağlarken, önceki yıllarda yüzde 40 ila yüzde 50'sini sağlayan Rusya'nın AB'ye ihracatı yüzde 12'ye düştü.

Her ne kadar Putin, Ukrayna ile değil, "Batı ile savaştığını" söylese de savaş alanı hala Ukrayna topraklarıdır, kurbanlar ise sivil halk ile Ukrayna ve Rus askerlerdir. Şu anda Ukrayna topraklarının yüzde 18'i Rus kuvvetleri tarafından işgal edildi. Ukrayna, Batı'dan maddi ve askeri yardım almazsa ileride daha da fazla toprak kaybedebilir.

Rusya kendi çıkarlarıyla bağdaşmayan tek kutuplu dünya düzenini değiştirmek isterken, ABD ve Avrupa devletleri bu düzeni korumak istiyor. Bu karmaşık denklemde kaderi Moskova'da, Brüksel'de ya da Washington'da alınacak kararlara bağlı olan Ukrayna'nın durumu gelecekte ne olacak acaba?