BRICS zirvesi – çok kutuplu bir dünyaya doğru emin adımlarla mı?

Bu hafta Rusya, Tataristan Cumhuriyeti'nin başkenti Kazan'da düzenlenen BRICS Zirvesi adlı özel bir etkinliğe ev sahipliği yaptı.  Zirve öncesinde Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova, BRICS Zirvesi'nin küresel anlamda sansasyon yaratacağını vurguladı. Bir sansasyon yaratıp yaratmadığından emin değilim ama zirveyi daha iyi anlamak için analiz etmeye değer bazı yönler var.

Rusya'da düzenlenen 16. BRİCS Zirvesi'nde Rusya Devlet Başkanı 36 ülke liderini ağırladı. BRICS Zirvesi Ukrayna'daki savaşın başlangıcından bu yana Rusya Federasyonu'nda düzenlenen en geniş kapsamlı etkinliktir.  Zirvede Putin, sadece 3 gün içeresinde çeşitli ülke temsilcileriyle  20'ye yakın ikili görüşmeler yaptı.

Kazan'daki zirve, BRICS tarihindeki en çok temsilci bulunan zirveydi.  Batılı olmayan, dünyanın tek kutuplu dünya düzenine karşı çıkan, 30'dan fazla ülkesinin katılımıyla gerçekleşti. Ancak Batılı kurumlara alternatif olarak BRICS'e ilgi gösteren ülkelerin her biri kendi hedeflerinin peşinde koşuyorlar.  BRICS, Batı'nın emirlerine dayanan eski uluslararası ilişkiler modelini reddediyor.  Bu ülkeleri birleştiren şey, Batı'nın dayattığı dünya düzenine duyulan kızgınlıktır. İttifakın amacı Batı'nın ekonomik ve siyasi tekeline meydan okumaktır.  BRICS  grubu, yılda bir kez üyelerin dönüşümlü olarak ev sahipliği yaptığı zirve sırasında tartışmalar yapıyor, öncelikleri belirliyor.

BRICS ülkelerinin temsilcilerinden giderek daha sık duyduğumuz şeylerden biri,  BRICS içinde "büyük" veya "küçük“ ülke diye bir ayrımın olmaması ve kimsenin diğer ülkelerin ilişkilerine karışmamasıdır!.  Bu yıl 1 Ocak'ta Mısır, İran, Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan ve Etiyopya "Beş Büyük" olan BRICS'e (Brezilya, Hindistan, Çin, Rusya, Güney Afrika) katıldı ve ardından BRICS "On Büyük" oldu. 

Bu ülkeler küresel yönetişim reformu ve uluslararası ödemeler için dolara dayalı olmayan ve Batı yaptırımlarına karşı dayanıklı alternatif bir platform yaratılmasını önermektedirler.  Ancak BRICS henüz uluslararası ticaret kurallarına ilişkin olarak herhangi bir karar almış değil. Ortak para biriminin kullanılması konuşulsa da henüz bu konuda net adımlar ortaya  konulamadı. Sadece Putin sembolik olarak, BRICS genişletilmiş oturumu sonrasında BRICS banknotu tanıttı. 

BU ZİRVE RUSYA İÇİN NEDEN ÖNEMLİ?

Özellikle Müslümanların çoğunlukta olduğu, Tataristan Cumhuriyeti'nin başkenti olan Kazan şehrindeki zirve tesadüfen seçilmedi. Rusya için sembolik bir önemi var. Rusya, Ukrayna'ya yönelik geniş çaplı bir işgal başlattığından beri hem ülke  hem de Rusya Devlet Başkanı Putin yalnızlaştı. İşgalden bir ay sonra Kanada, Avrupa Birliği, Japonya, Yeni Zelanda, Tayvan, Birleşik Krallık ve ABD gibi Küresel Kuzey ülkeleri Rus bankalarına, petrol rafinerilerine ve askeri malzemeler ihracatına bir dizi yaptırım uyguladı. Bu Zirve ise, Rusya'nın izole bir ülke olmadığını,  Hindistan, Çin ve diğer gelişmekte olan ülkelerle  önemli ortaklara sahip olduğunu kanıtlıyor.

Yabancı gazetecilerin Ukrayna ile olası bir ateşkes anlaşmasına ilişkin sorusuna Putin, Doğu Ukrayna'nın  şu anda Rusya'nın parçası olduğunu, dört bölgeyi değiştirmeyeceğini söyledi. Putin, Moskova'nın Avrupa tarafından, uzun vadeli güvenlik çıkarlarının dikkate alınmasını istedi.  Şu anda Rusya savaş alanında avantajlı durumda. Yavaş ama istikrarlı bir şekilde ilerliyor. Kırım da dahil olmak üzere Ukrayna'nın yaklaşık beşte birini kontrol altında tutuyor. Rusya, Donetsk ve Lugansk bölgelerini içeren bir kömür ve çelik bölgesi olan Donbas'ın yaklaşık yüzde 80'ini ve Zaporijya ve Herson bölgelerinin yüzde 70'inden fazlasını kontrol ediyor.

BRICS BÜYÜYOR

Tayland ve Malezya gibi, giderek daha fazla ülke BRICS'e katılmak istiyor. Şimdilik Türkiye'nin pozisyonu net değil.  Türkiye'nin BRICS'e katılması durumunda bu yapıya katılan ilk NATO ülkesi olacak. NATO’nun yeni Genel Sekreteri Mark Rutte söylediğine göre, Türkiye ''BRICS’e katılma konusunda egemenlik hakkına sahiptir“. Bu söylemlere rağmen, Batılı ülkeler elbette rahatsız olacak ve eleştirilere neden olacaktır.  Genel olarak BRICS'in genişlemesinden Batılı ülkelerin rahatsız olduklarını anlayabiliyoruz. Şu anda BRICS dünya nüfusunun yüzde 45'ini ve küresel ekonominin yüzde 35'ini temsil ediyor.